Hipercholesterolemia – niewidzialna choroba cywilizacyjna

• 24 września przypada światowy dzień hipercholesterolemii, będącej przyczyną wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych[1].
• Hipercholesterolemia dotyczy blisko 60% społeczeństwa – co drugiego z nas[2], ale zaledwie 6% pacjentów jest świadomych swojego stanu[3].
• Choroby układu krążenia od wielu lat są głównym zabójcą Polaków – stanowią ponad 40% wszystkich zgonów w naszym kraju[4].

Hipercholesterolemia, czyli długotrwałe podwyższone stężenie cholesterolu LDL (tzw. złego cholesterolu) to choroba „niewidzialna”. Mimo że dotyczy co drugiego z nas, w większości przypadków wykrywana jest w wyniku pojawienia się pierwszego incydentu sercowo-naczyniowego, takiego jak zawał serca, czy udar mózgu[5]. Tymczasem diagnoza w przypadku hipercholesterolemii jest szybka – umożliwia ją lipidogram. 

– Podwyższone stężenie cholesterolu nie daje żadnych objawów, dlatego też tak dużo osób nie ma świadomości występowania u nich wysokiego stężenia cholesterolu. Niestety, jednymi z pierwszych objawów podwyższonego cholesterolu jest występowanie zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca i/lub udar mózgu. Ale niestety wtedy już jest za późno - cholesterol zrobił swoje w organizmie. Dlatego też, kluczowym elementem leczenia wysokiego stężenia cholesterolu jest edukacja - przekazanie wiedzy, dlaczego cholesterol jest tak ważny, jakie mogą być konsekwencje wysokich wartości cholesterolu. Nastepnie, należy zachęcać do oceny stężenia cholesterolu we krwi. Daje to szansę na wczesne rozpoznanie choroby i zapobieganie/ opóźnianie wystąpienia zawału serca i/lub udaru mózgu. – mówi dr hab. n. med. Piotr Dobrowolski, profesor instytutu, Kierownik Samodzielnej Poradni Lipidowej Narodowego Instytutu Kardiologii

Modyfikowalny czynnik ryzyka

Jak wykazały badania epidemiologiczne – występowanie i umieralność z powodu chorób sercowo-naczyniowych wiąże się ściśle z występowaniem czynników ryzyka miażdżycy. Wśród nich najważniejszą grupę stanowią czynniki takie jak: dyslipidemie (czyli zaburzenia gospodarki cholesterolowej – w tym hipercholesterolemia), palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość, wiek, płeć, mała aktywność fizyczna i czynniki psychospołeczne[6].

Co ważne, kontrola stężenia cholesterolu LDL u pacjentów jest jednym z najłatwiej modyfikowalnych czynników ryzyka[7], których eliminacja wraz z leczeniem farmakologicznym, może poprawić przeżycie, zmniejszyć częstość nawrotów choroby, ograniczyć potrzebę wykonania zabiegów interwencyjnych oraz poprawić komfort życia[8]. Podstawą w leczeniu hipercholesterolemii jest modyfikacja stylu życia – zmiana diety (zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych, zmniejszenie spożycia cholesterolu) i aktywność fizyczna[9]. W przypadku nieuzyskania docelowego stężenia cholesterolu LDL, mimo zmiany stylu życia, należy włączyć farmakoterapię.

– Wyzwaniem w hipercholesterolemii jest to, by pacjent nie przerywał terapii. Przy kontrolowaniu cholesterolu LDL ważna jest konsekwencja i komfort leczenia, tak aby podawanie leków nie kolidowało z życiem rodzinnym i zawodowym. Dogodne formy terapii, rzadsze podanie i wizyty lekarskie mogą stanowić skuteczną motywację do kontynuowania leczenia. To szczególnie ważne, biorąc pod uwagę fakt, że wśród potencjalnych przyczyn nieosiągnięcia efektu wymienia się m.in.: niechęć pacjenta do leczenia oraz obawę o zdarzenia niepożądane. Ponadto działania profilaktyczne oraz zapobieganie ponownym incydentom sercowo-naczyniowym u pacjentów po zawale lub udarze redukuje ryzyko zgonów i trwałej niepełnosprawności – mówi dr hab. Piotr Dobrowolski, profesor instytutu.

Dzięki rozwojowi medycyny i farmakoterapii możliwe jest istotne poprawienie skuteczności leczenia dyslipidemii w Polsce. Dostępnych jest coraz więcej opcji terapeutycznych, które potencjalnie mogą poprawić zaangażowanie pacjentów i w części zredukować trudności w osiąganiu docelowych wartości stężeń lipidów.

Kiedy zmiana stylu życia nie wystarcza?

W przypadku wystąpienia tzw. hipercholesterolemii rodzinnej, jednej z najczęstszych chorób dziedzicznych (zakłada się że występuje ona u 1 na 200 osób) występuje mutacja w jednym z genów kodujących białka, których zadaniem jest eliminacja cholesterolu z krwi. Podstawowym objawem hipercholesterolemii rodzinnej jest bardzo wysoki poziom „złego” cholesterolu (cholesterolu LDL) oraz występowanie w młodym wieku choroby wieńcowej i zawału serca. Chorują na nią całe rodziny, najczęściej przez wiele pokoleń. Dlatego gdy w rodzinie zostanie zdiagnozowana jedna osoba, ważne jest, aby wszyscy członkowie zostali poddani badaniu przesiewowemu. Dzięki szybkiej diagnostyce i wczesnemu włączeniu odpowiednich leków można uniknąć wielu powikłań oraz wydłużyć życie chorych[10].

[1] W. Modrzejewski, W. J. Musiał, Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka, 2010, s. 109

[2]Maciej Banach, Piotr Jankowski, Jacek Jóźwiak, Barbara Cybulska, Adam Windak, Tomasz Guzik, Artur Mamcarz, Marlena Broncel, Tomasz Tomasik, Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016.

[3] Maciej Banach, Piotr Jankowski, Jacek Jóźwiak, Barbara Cybulska, Adam Windak, Tomasz Guzik, Artur Mamcarz, Marlena Broncel, Tomasz Tomasik, Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016.

[4] Witkowski A. Legutko J. Mitkowski P. Stanowisko PTK na temat raportu NFZ o chorobie niedokrwiennej serca, https://ptkardio.pl/aktualnosci/521stanowisko_ptk_na_temat_raportu_nfz_o_chorobie_niedokrwiennej_serca_naklady_na_leczenie_kardiologiczne_spadaja_smiertelnosc_z_powodu_chorob_serca_nadal_jest_najwieksza, dostęp z dn. 18.08.2021.

[5] Maciej Banach, Piotr Jankowski, Jacek Jóźwiak, Barbara Cybulska, Adam Windak, Tomasz Guzik, Artur Mamcarz, Marlena Broncel, Tomasz Tomasik, Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016.

[6] Wojciech Modrzejewski, Włodzimierz J. Musiał, Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo- -naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka, 2010, s. 106.

[7] Catapano AL, Graham I, De Backer G, et al. ESC Scientific Document Group. 2016 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipida¬emias. Eur Heart J. 2016; 37(39): 1173–3058, doi: 10.1093/eurheartj/ /ehw272, indexed in Pubmed: 27567407.

[8] Wojciech Modrzejewski, Włodzimierz J. Musiał, Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo- -naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka, 2010, s.112.

[9] Wojciech Modrzejewski, Włodzimierz J. Musiał, Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo- -naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka, 2010, s.112.

[10] What is Familial Hypercholesterolemia w: thefhfoundation.org. Dostępny: https://thefhfoundation.org/familial-hypercholesterolemia/what-is-familial-hypercholesterolemia