Szlak Siedmiu Kościołów – Podróż przez historię wiary w regionie Egejskim

Anatolia, będąca kolebką jednych z najwcześniejszych cywilizacji, znajduje się również wśród najpopularniejszych miejsc na świecie pod względem turystyki religijnej. Obszar ten obejmuje szlaki wiodące przez święte miejsca, mające ogromne znaczenie dla różnych religii, jak i dziedzictwa kulturowego. Wśród nich szczególnie wyróżniają się, ważne dla chrześcijan, trasy pielgrzymkowe.

Siedem Wielkich Kościołów wspomnianych w Nowym Testamencie, drugiej części Biblii, stanowi istotną część najświętszych szlaków w Anatolii dla chrześcijan. Budowle te, znane również jako „Siedem Kościołów Apokalipsy” lub „Siedem Kościołów Azji”, uznawane są za jedne z najświętszych miejsc dla chrześcijan. Odegrały one kluczową rolę nie tylko jako główny temat pierwszych trzech rozdziałów Apokalipsy św. Jana, lecz także jako miejsca istotne dla rozwoju chrześcijaństwa. W Efezie, gdzie znajduje się jeden z tych kościołów, mieszkał również święty Jan Chrzciciel. Szlak Siedmiu Kościołów pełni zasadniczą rolę w zrozumieniu historii chrześcijaństwa w Anatolii.

Święte kościoły z regionu Izmiru: Efez, Smyrna, Pergamon

Siedem Wielkich Kościołów rozlokowanych w malowniczym regionie Morza Egejskiego, znajduje się w prowincjach Izmir, Manisa i Denizli. Spośród tych kluczowych, wczesnych kościołów, aż trzy zlokalizowane są w prowincji Izmir. Pierwszy z nich, kościół we wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO Efezie, uznawany jest za najważniejszą kongregację, do której skierowany został jeden z zawartych w Apokalipsie listów św. Jana. Według przekazów, po ukrzyżowaniu Jezusa Chrystusa, Jan Chrzciciel sprowadził Najświętszą Maryję Pannę do Efezu, znaczącego miasta Imperium Rzymskiego. Ze względu na fakt, że ówcześni Rzymianie w większości byli wyznawcami pogańskich wierzeń, pierwsza wspólnota chrześcijańska powstawała z zachowaniem ostrożności. Według tradycji, Maryja Panna, aż do swojej śmierci w wieku 101 lat, zamieszkiwała dom na górze Bülbül, a następnie została na niej pochowana przez św. Jana, w jemu tylko znanym miejscu. Grób św. Jana znajduje się na wzgórzu Ayasuluk w Selçuk, niedaleko Domu Najświętszej Maryi Panny. W VI wieku cesarz bizantyjski Justynian wzniósł tu okazałą bazylikę. Po wizycie w Kościele w Efezie podróż przez historię chrześcijaństwa można kontynuować w Bazylice Świętego Jana i Domu Najświętszej Maryi Panny. W regionie tym, ważnymi punktami są także Jaskinia Siedmiu Śpiących, wspominana zarówno w tekstach islamskich, jak i chrześcijańskich oraz Świątynia Artemidy, uznawana za jeden z siedmiu cudów świata starożytnego.

Kolejnym przystankiem na tej fascynującej trasie jest Smyrna, miejsce, do którego został wysłany kolejny z listów św. Jana. W centrum miasta można dziś zwiedzać pozostałości starożytnej agory. Dodatkową atrakcją jest Muzeum Archeologiczne w Izmirze, gdzie zgromadzono liczne artefakty odkryte w mieście. Ostatni z listów, zaadresowanych do kościoła w prowincji Izmir, trafił do Bergamy (Pergamon). Pergamon, stolica azjatyckiej prowincji Imperium Rzymskiego, pełniła rolę ważnego ośrodka kulturalnego, a jej biblioteka dorównywała słynnej Bibliotece Aleksandryjskiej. W mieście zachowały się również imponujące zabytki, takie jak starożytny teatr, asklepiejon (ośrodek leczniczy) i ruiny tzw. Czerwonej Bazyliki (tur. Kızıl Avlu), poświęconej egipskim bogom. Artefakty z tego starożytnego miasta, wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO, można podziwiać w Muzeum w Bergamie.

Trzy święte miejsca z regionu Manisy: Tiatyra, Sardes, Filadelfia

W prowincji Manisa zlokalizowane są trzy spośród Siedmiu Wielkich Kościołów. Najdłuższy z siedmiu listów świętego Jana dotarł do Tiatyry w dystrykcie Akhisar. Starożytna Tiatyra słynęła również z produkcji wspaniałych, purpurowych barwników, pozyskiwanych z korzeni rosnących na tym obszarze. Przyjmuje się, że Akhisar powstał na miejscu tego starożytnego miasta. Chociaż znaczna jego część już nie istnieje, zachowane pozostałości obejmują ruiny cmentarza na wzgórzu (Tepe Mezarlıkları). Sardes, w pobliżu dzielnicy Salihli w okolicach Manisy, był kiedyś stolicą Lidii i miejscem, w którym po raz pierwszy w historii wprowadzono do obiegu pieniądze kontrolowane przez państwo. Ruiny Sardes zasługują na uwagę ze względu na ich znaczenie dla historii chrześcijaństwa oraz inne wartości kulturowe. Kompleks term i gimnazjonu, Świątynia Artemidy, Akropol i Tysiąc Wzgórz (tur. Bin Tepeler, kopce grobowe) stanowią wyjątkowe miejsca w tym starożytnym mieście, pełnym zachowanych do dziś rzymskich budowli. Ostatnim przystankiem w granicach prowincji Manisa jest Filadelfia. To starożytne miasto, położone w dystrykcie Alaşehir, powstało jako twierdza graniczna dla Pergamonu. Chociaż większość zabytkowego miasta jest obecnie ukryta pod współczesną zabudową, odkryto tu pozostałości świątyni oraz teatru miejskiego.

Sanktuarium w Denizli: Laodycea

Ostatni z Siedmiu Wielkich Kościołów znajduje się w starożytnym mieście Laodycea, w granicach prowincji Denizli. Laodycea, hellenistyczne miasto, przez wieki było ważnym ośrodkiem w regionie. Kościół Laodycejski, będący zarazem najstarszym spośród Siedmiu Kościołów, uczynił z miasta ważny ośrodek religijny, już we wczesnym okresie bizantyjskim. Laodycea przyciąga również uwagę ze względu na bliskość do Pamukkale. Po zwiedzeniu Laodycei warto udać się do Pamukkale, gdzie można zobaczyć trawertyny, przypominające obłoki, oraz leżące nieopodal starożytne miasto Hierapolis. Oba miejsca są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO i stanowią wspaniałe przykłady dziedzictwa naturalnego i kulturowego.