Wspieranie odporności niemowlęcia urodzonego drogą cesarskiego cięcia

Halina Dudek, BebiProgram.pl

Poród to szczególne wydarzenie w życiu każdego rodzica. Trudno jednak zaplanować każdy jego szczegół. Dziecko może szczęśliwie przyjść na świat siłami natury lub poprzez cesarskie cięcie. Od pierwszych chwil życia niemowlęcia opiekunowie robią wszystko, aby jak najlepiej zająć się maluszkiem i wspierać jego rozwój, który w początkowym okresie życia jest wyjątkowo intensywny. W tym czasie kształtuje się również odporność, dla której kluczowe znaczenie ma mikrobiota jelitowa. Jak ją wspierać, jeśli dziecko przyszło na świat drogą cesarskiego cięcia?

Odporność zaczyna się w jelitach

Po porodzie całkowicie zmienia się otoczenie, w którym znajduje się noworodek. Przez 9 miesięcy ciąży dzięki płynowi owodniowemu jego ekspozycja na drobnoustroje była mocno ograniczona. Po narodzinach organizm niemowlęcia, w tym jego układ odpornościowy, musi jednak zacząć dostosowywać się do zmiennych czynników zewnętrznych. Zadaniem odporności jest przy tym chronić dziecko przed chorobotwórczymi drobnoustrojami, które są obecne wszędzie – na skórze matki, przedmiotach, a także są przenoszone przez personel medyczny[1]. To duże wyzwanie dla kształtującego się układu odpornościowego niemowlęcia, który w znacznym stopniu rozwija się w jelitach. Mimo że są one częścią układu pokarmowego, to właśnie w nich znajduje się aż 70-80% wszystkich komórek odpornościowych organizmu.

Bifidobakterie kluczowe dla odporności

Znajdujące się w jelitach człowieka mikroorganizmy tworzą złożony ekosystem, czyli mikrobiotę jelitową. Stanowi ona pierwszą linię obrony w kontakcie z patogenami i jest miejscem stymulowania odpowiedzi odpornościowej[2]. Właśnie dlatego prawidłowy skład mikrobioty jelitowej to warunek konieczny, aby młody organizm mógł zwalczać bakterie oraz wirusy, a także oraz budował swoją odporność. Na skład mikrobioty wpływa wiele czynników. To m.in. otoczenie, w którym przebywa dziecko, dieta mamy, hospitalizacje czy konieczność stosowania leków. Proces kolonizacji jelit dziecka przez drobnoustroje bardzo intensywnie trwa w trakcie 3 pierwszych lat jego życia[3], a zaczyna się już z chwilą porodu.

Bez względu na to, czy dziecko na świat przyszło siłami natury, czy drogą cesarskiego cięcia, najważniejsze, że szczęśliwie jest już ze swoimi rodzicami. Warto jednak wiedzieć, że w trakcie porodu siłami natury niemowlę po raz pierwszy ma kontakt z mikrobiotą mamy, która pochodzi zarówno z jej układu pokarmowego, jak i z dróg rodnych. To właśnie wtedy dziecko otrzymuje m.in. dobroczynne bakterie z rodzaju Bifidobacterium. Są one uważane przez ekspertów za rodzaj bakterii pełniący znaczącą rolę w kształtowaniu mikrobioty jelitowej w okresie wczesnego dzieciństwa[4]. Co ciekawe, w jelitach zdrowych niemowląt najliczniej występuje gatunek Bifidobacterium breve, który odpowiada m.in. za aktywację niedojrzałego układu odpornościowego[5].

Jak wspierać odporność dziecka urodzonego droga cięcia cesarskiego?

Niemowlę, które przychodzi na świat drogą cięcia cesarskiego, nie ma bezpośredniego kontaktu z mikrobiotą mamy. Właśnie dlatego szczególne znaczenie ma wspieranie jego mikrobioty jelitowej po narodzinach. Eksperci wyróżniają kilka strategii z tego zakresu, a najważniejszą z nich jest prawidłowe żywienie dziecka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje, aby mleko mamy było jedynym pokarmem niemowlęcia w pierwszym półroczu jego życia. Czasem jednak karmienie piersią nie przychodzi łatwo, a poród drogą cięcia cesarskiego może powodować trudności w karmieniu własnym pokarmem[6]. Aby utrzymać laktację, mama może i powinna skorzystać z porady położnej lub doradcy laktacyjnego. Czasem wystarczy bowiem jedynie zmiana techniki karmienia. Są również przypadki, kiedy kontynuacja karmienia piersią z uzasadnionych przyczyn po prostu nie jest możliwa. W takich sytuacjach mama również może liczyć na wsparcie. Lekarz pediatra może pomóc jej w wyborze odpowiedniego dla niemowlęcia mleka następnego. Sięgając po taki produkt, warto zwrócić uwagę na formuły opracowane z myślą o potrzebach dzieci urodzonych drogą cięcia cesarskiego – z dodatkiem bakterii z rodzaju Bifidobacterium (B. breve M-16V), czyli m.in. tych, które noworodek otrzymuje od mamy w trakcie porodu naturalnego i które odpowiadają m.in. za aktywację niedojrzałego układu odpornościowego[7]. Ponieważ proces zasiedlania jelit dziecka przez dobroczynne bakterie trwa jeszcze długo po porodzie, wybór takiego produktu do karmienia lub dokarmiania niemowlęcia jest jednym ze sprawdzonych sposobów na wsparcie jego rozwijającej się odporności.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

[1] Patel RM, Denning PW. Therapeutic use of prebiotics,probiotics, and postbiotics to prevent necrotizing enterocolitis:what is the current evidence? Clin Perinatol. 2013; 40:11–25.

[2] Furness JB, Kunze WA & Clerc N (1999) Am J Physio 277:G922-8.

[3] Yatsunenko T, Rey FE, Manary MJ, Trehan I, Dominguez-Bello MG, Contreras M, et al. Human gut microbiome viewed across age and geography. Nature. 2012;486:222–7.

[4] Butel M-J, Suau A, Campeotto F, Magne F, Aires J, Ferraris L, et al. Conditions of bifidobacterial colonization in preterm infants: a prospective analysis. J Pediatr Gastroenterol Nutr (2007) 44(5):577–82.

[5] Cukrowska B. The Relationship between the Infant Gut Microbiota and Allergy. The Role of Bifidobacterium breve and Prebiotic Oligosaccharides in the Activation of Anti-Allergic Mechanisms in Early Life. Nutrients 2020; 12, 946.

[6] Prior et al. Breastfeeding after cesarean delivery: a systematic review and meta-analysis of world literature. A, J Clin Nutr 2012; 95:1113-35.

[7] Cukrowska B. The Relationship between the Infant Gut Microbiota and Allergy. The Role of Bifidobacterium breve and Prebiotic Oligosaccharides in the Activation of Anti-Allergic Mechanisms in Early Life. Nutrients 2020; 12, 946.