Sprawny układ odpornościowy - co na niego wpływa i jak o niego zadbać?

Dla pozostania organizmu w dobrej kondycji kluczowe znaczenie ma odporność. Wpływa na nią wiele czynników, m.in. styl życia jaki prowadzimy czy stan środowiska. Obchodzony 29 kwietnia Dzień Immunologii to doskonała okazja, by przypomnieć sobie o tym, czym jest układ odpornościowy, a także dowiedzieć się, jak możemy o niego zadbać.

Układ odpornościowy pełni w naszym organizmie niezwykle ważną funkcję. Jest bowiem odpowiedzialny między innymi za produkcję przeciwciał, które wspierają nasz organizm z walce z chorobami czy infekcjami. Dzięki zbudowanym z białka antygenom jest on w stanie zidentyfikować bakterie, grzyby, wirusy czy inne toksyny w naszym organizmie. Jego zadaniem jest jednak nie tylko ich identyfikacja, lecz także eliminacja. Dzięki sprawnie działającemu układowi odpornościowemu możemy cieszyć się zdrowiem i trudniej nam złapać infekcje. Warto więc dbać o jego prawidłowe funkcjonowanie. Co może na niego wpływać i jak na co dzień możemy wspierać układ odpornościowy naszego organizmu? Sprawdźmy!

Probiotyki na wagę złota

O tym, jak wielkie znaczenie w utrzymaniu organizmu w dobrej kondycji ma styl życia wiadomo nie od dziś. Istotnym jego elementem jest m.in. codzienna dieta, która powinna być bogata w składniki odżywcze, spożywane w odpowiednich proporcjach, takie jak białko, zdrowe tłuszcze, węglowodany, witaminy i minerały. Wiele uwagi powinniśmy także poświęcić probiotykom, czyli żywym mikroorganizmom, które – kiedy są przyjmowane w odpowiedniej ilości – przynoszą korzyści zdrowotne. Należą do nich m.in. żywe kultury bakterii (zwłaszcza Lactobacilli czy Bifidobacteria), które znajdziemy na przykład w fermentowanych produktach mlecznych[1].

– Dieta uwzględniająca probiotyki wpływa korzystnie na stan naszych jelit, a to właśnie tam, w strukturze zwanej tkanką limfatyczną związaną z jelitami, znajduje się 70% komórek odpornościowych organizmu[2]. Zatem to, co spożywamy, wpływa na stan jelit, które z kolei wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego – tłumaczy Julia Ponichter, dietetyk pracująca w dziale Badań i Innowacji w grupie spółek DANONE.

Właśnie dlatego warto wprowadzać do codziennej diety fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurty naturalne czy kefiry. To świetny pomysł na wartościową przekąskę, np. z dodatkiem owoców, uzupełnienie zup czy sosów, a także bazę koktajli oraz smoothies, po które sięgamy w okresie letnim.

Rytm dobowy i dobry sen

Dla naszego układu odpornościowego istotny jest także rytm dobowy, czyli to, jak nasz organizm funkcjonuje w 24-godzinnym cyklu. Istnieje wiele rytmów okołodobowych, które wpływają na różne aspekty fizjologiczne naszego organizmu – produkcję hormonów, czas snu czy czuwania. Warto pamiętać, że nasz układ odpornościowy działa zgodnie z rytmem dobowym, czemu dowodzi między innymi zmienna liczba i wahania aktywności komórek odpornościowych w naszym ciele. Przykładowo, liczba neutrofilów, które mają m.in. zdolność do eliminowania patogenów, osiąga swoje maksimum pod wieczór[3], zaś leukocytów, których funkcją jest m.in. walka z infekcjami, wzrasta w nocy (podczas odpoczynku)[4]. Co ważne, częste podróże związane ze zmianą stref czasowych czy praca zmianowa mogą zakłócać prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. U osób pracujących na nocną zmianę często diagnozuje się podwyższony poziom wskaźników stanu zapalnego we krwi[5] i zwiększoną podatność na infekcje[6].

Warto zatem – w miarę możliwości – utrzymać zdrowe nawyki w obszarze snu. Układ odpornościowy będzie nam wdzięczny za dbanie o regularną porę odpoczynku i dobrej jakości sen w porze nocnej. Zadbajmy o to, by przed położeniem się do łóżka wyciszyć organizm, np. czytając książkę czy biorąc przyjemną kąpiel, a także unikać ekspozycji na światło niebieskie ze smartfonów czy TV.

Jakość powietrza

Jak pokazują badania, na nasz układ odpornościowy wpływ ma również jakość powietrza. Jego zanieczyszczenie zwiększa ryzyko chorób dróg oddechowych, takich jak alergie, astma czy infekcje dróg oddechowych (np. zapalenie płuc lub zapalenie oskrzelików)[7]. Jak pokazuje raport „State of Global Air 2020", opracowany przez Health Effects Institute, zanieczyszczenie powietrza plasuje się na czwartym miejscu wśród przyczyn przedwczesnych zgonów na świecie[8].

Jak zatem jakość powietrza wpływa na nasz układ odpornościowy? Zanieczyszczenia powietrza mogą m.in. prowokować produkcję cytokin przez komórki odpornościowe człowieka. Te z kolei powodują stan zapalny w płucach, a także mogą zmniejszać tolerancję układu odpornościowego. Może on zacząć nadmiernie reagować także na nieszkodliwe czynniki, takie jak pyłki[9]. Co ciekawe, cytokiny mogą także negatywnie oddziaływać na skuteczność szczepionek, np. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby lub różyczce[10].

Właśnie dlatego niezwykle ważne jest, abyśmy w miarę możliwości dbali o jakość powietrza w naszym otoczeniu. Warto także korzystać z każdej możliwości spędzania czasu na świeżym powietrzu. „Zabierz” więc swój układ odpornościowy na spacer po lesie czy po nadmorskich plażach kiedy to tylko możliwe.

Edukacja to podstawa

Budowanie świadomości konsumentów w zakresie zdrowego stylu życia, w tym diety i jej wpływu na funkcjonowanie organizmu, od lat stanowią ważną część działalności DANONE zarówno w Polsce, jak i na świecie. Wyrazem tego jest m.in. działalność Centrum Badań i Innowacji DANONE im. Daniela Carasso, które zostało otwarte w 2023 roku na kampusie Uniwersytetu Paris-Saclay w Paryżu. Prowadzone w ośrodku prace badawcze skupiają się na 5 głównych obszarach: konsumentach i pacjentach, produktach zorientowanych na zdrowie i smak, współpracy naukowo-technologicznej, innowacjach w zakresie opakowań oraz opracowywaniu danych cyfrowych. Badacze z Centrum specjalizują się głównie w naukach przyrodniczych, fermentacji, a także naukach o żywieniu i zdrowiu człowieka. Swoje badania prowadzą tam także specjaliści w dziedzinie badań konsumenckich, nauk społecznych czy opakowań i produkcji. W obiekcie funkcjonują liczne laboratoria, w tym laboratorium nauk przyrodniczych, gdzie znajduje się kolekcja blisko 2 tysięcy szczepów bakterii, a także pilotażowy zakład produkcyjny. Na stronie internetowej Centrum można znaleźć wartościowe publikacje dotyczące m.in. odżywiania, zdrowia jelit czy odporności organizmu.

[1] Hill et al. (2014), doi: 10.1038/nrgastro.2014.66.

[2] Science around the immune system from A to Z, Danone Nutricia Research 2023.

[3] Ella et al. (2016), doi : 10. 1016/j. bbi. 2016. 04. 016.

[4] Wang et al. (2022), doi: 10.1126/sciimmunol.abm2465; Haspel et al. (2020), doi: 10.1172/jci.insight.131487.

[5] Wang et al. (2022), doi: 10.1126/sciimmunol.abm2465.; Haspel et al. (2020), doi: 10.1172/jci.insight.131487.

[6] Poole et al. (2022), doi: 10.1007/s00281_022_00921-z.; Brooks et al. (2020), doi: 10.1007/s00281_020_00820_1.

[7] Dondi et al. (2023), doi: 10.3390/ijms24054345; WHO (2018), WHO/CED/PHE/18.01.

[8] https://www.stateofglobalair.org/

[9] Dondi et al. (2023), doi: 10.3390/ijms24054345.; Glencross et al. (2020), doi:10.1016/j.freeradbiomed.2020.01.179;

[10] Franza et al. (2021), doi: 10.3390/ijerph18126330.