Wpływ rodzaju porodu na skład mikrobioty jelitowej niemowlęcia

Odporność. To od jej kondycji w dużym stopniu zależy harmonijne funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Układ odpornościowy już od pierwszych chwil po narodzinach pełni ważną funkcję – musi chronić przed czynnikami chorobotwórczymi[1]. To dla niego ogromne wyzwanie, ponieważ z chwilą porodu nie osiąga jeszcze pełnej dojrzałości, a niezwykle intensywny rozwój odporności ma miejsce w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka. Kluczowe znaczenie dla kształtowania się odporności ma mikrobiota jelitowa. Dowiedz się, jakie czynniki mają wpływ na jej skład, kiedy i w jaki sposób się rozwija oraz jakie znaczenie w tym procesie mają bakterie z rodzaju Bifidobacterium.

Mikrobiota jelitowa – czym jest?

Rozwój odporności, który jest fundamentalnym procesem dojrzewania całego organizmu, bardzo intensywnie przebiega w okresie wczesnego dzieciństwa i może trwać nawet do ok. 12. roku życia dziecka. Jelita, chociaż należą do układu pokarmowego, są uważane za istotny element układu odpornościowego[2]. To w nich znajduje się aż 70-80% wszystkich komórek odpornościowych organizmu[3], a mikrobiota jelitowa, czyli ogół mikroorganizmów tworzący w układzie pokarmowym złożony ekosystem, jest niezbędna w procesie rozwoju układu odpornościowego[4]. Mikrobiota jelitowa pełni wiele funkcji, a należące do niej korzystne bakterie m.in. stymulują układ odpornościowy[5]. Odpowiednie kształtowanie się składu mikrobioty jelitowej już od narodzin jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a na ten proces wpływa wiele czynników.

Czynniki kształtujące mikrobiotę jelitową

Kiedy noworodek pojawia się na świecie, całkowicie zmienia się jego środowisko – do tej pory organizm płodu rozwijał się w łonie matki, które było miejscem o ograniczonej ekspozycji na mikroorganizmy. Z chwilą porodu noworodek zaczyna mieć kontakt z mikroorganizmami, które są wszechobecne – na skórze mamy, w powietrzu, na przedmiotach, a także są przenoszone przez personel medyczny[6].

„Mikrobiota jelitowa, wpływając na dojrzewanie układu odpornościowego, wchłanianie składników odżywczych, metabolizm oraz ochronę przed kolonizacją patogenów, istotnie wpływa na utrzymanie homeostazy organizmu. Kształtowanie się mikrobioty jelitowej noworodka jest niezwykle dynamicznym procesem, wymagającym wzajemnego oddziaływania środowiska zewnętrznego, zmian hormonalnych, mikrobioty jelitowej matki, czynników genetycznych oraz tych związanych z funkcjonowaniem układu immunologicznego. Pierwsze lata życia to okres najbardziej intensywnych zmian w zakresie kształtowania się mikrobioty jelitowej, stąd postuluje się, że okres 1000 pierwszych dni życia dziecka (liczony od momentu poczęcia) to czas programowania jego zdrowia” – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Jan Mazela.

Czynniki, które mają wpływ na kształtowanie mikrobioty jelitowej niemowlęcia, to m.in.:

• długość ciąży,
• rodzaj porodu,
• skład mikrobioty matki,
• dieta matki i dziecka,
• ewentualna hospitalizacja i jej długość,
• stosowane leki, w tym antybiotykoterapia,
• otoczenie szpitalne[7].

Rodzaj porodu a mikrobiota jelitowa niemowlęcia

Niemowlę, które rodzi się siłami natury, otrzymuje dodatkowe wsparcie dla swojego układu odpornościowego. Podczas porodu naturalnego ma ono pierwszy bezpośredni kontakt z mikrobiotą matki, dzięki czemu jego mikrobiota jelitowa zostaje wzbogacona o bakterie pochodzące zarówno z przewodu pokarmowego, jak i z dróg rodnych mamy. To właśnie mikrobiota jelitowa matki jest głównym źródłem mikroorganizmów, które kolonizują jelita noworodka[8], a jednymi z pierwszych korzystnych bakterii, które uczestniczą w tym procesie, są te z rodzaju Bifidobacterium. Są one uważane za rodzaj bakterii pełniący kluczową rolę w kształtowaniu mikrobioty jelitowej w okresie wczesnego dzieciństwa.

„Badania pokazały, że rodzaj porodu w istotny sposób wpływa zarówno na kolonizację jelit, jak i innych nisz ekologicznych ciała noworodka. W przypadku dzieci urodzonych drogą pochwową odpowiada ona tej występującej w drogach rodnych oraz jelit matki, natomiast mikrobiota jelitowa noworodków urodzonych drogą cięcia cesarskiego jest zbliżona do tej obecnej na skórze matki. W związku z tym kluczowe wydaje się podawanie pre- i probiotyków, które zmodyfikowałyby profil mikrobioty jelit noworodka do tego obserwowanego wśród noworodków urodzonych fizjologicznie. Jednym ze szczepów, którego dodatkowa podaż może poprawić profil mikrobioty jelitowej niemowląt, które przyszły na świat drogą cięcia cesarskiego, jest rodzaj Bifidobacterium, w tym gatunek Bifidobacterium breve, który został przebadany w badaniach klinicznych – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Jan Mazela.

Wsparcie dla dziecka urodzonego drogą cięcia cesarskiego

Osiągnięcia współczesnej nauki pozwoliły na opracowanie metod wspierania mikrobioty jelitowej niemowląt, które przyszły na świat drogą cięcia cesarskiego. Jedną z nich jest odpowiednie żywienie dziecka po urodzeniu. Eksperci rekomendują karmienie noworodka mlekiem matki, jednak badania pokazują, że poród drogą cięcia cesarskiego może powodować opóźnienia lub trudności w karmieniu piersią[9]. W takich sytuacjach pomocne może okazać się wsparcie położnej lub doradcy laktacyjnego. Czasem jednak mimo wsparcia specjalistów utrzymanie laktacji z uzasadnionych przyczyn nie jest możliwe. W takich sytuacjach wspólnie z pediatrą należy wybrać dopasowane do potrzeb niemowlęcia mleko następne. W przypadku, gry poród nastąpił drogą cięcia cesarskiego, a mama nie może karmić piersią, warto rozważyć podawanie dostępnych już na polskim rynku mlek następnych opracowanych z myślą o niemowlętach urodzonych drogą cięcia cesarskiego – z dodatkiem bakterii z rodzaju Bifidobacterium, czyli m.in. tych, które noworodek otrzymuje od mamy podczas porodu naturalnego.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

[1] Simon AK, Hollander GA & McMichael A (2015) Proc Biol Sci 282:20143085.

[2] West CE et al. (2015) J Allergy Clin Immunol 135:3-13.

[3] Helander HF & Fändriks L (2014) Scand J Gastroenterol 49:681-9.

[4] Houghteling PD & Walker WA (2015) J Pediatr Gastroenterol Nutr 60:294-307.

[5] Belkaid Y, Hand TW. Role of the microbiota in immunity and inflammation. Cell. 2014; 157: 121-141

[6] Patel RM, Denning PW. Therapeutic use of prebiotics,probiotics, and postbiotics to prevent necrotizing enterocolitis:what is the current evidence? Clin Perinatol. 2013; 40:11–25.

[7] Penders J, Thijs C, Vink C i wsp. Factors influencing the composition of the intestinal microbiota in early infancy. Pediatrics 2006;118:511-12.

[8] Collado MC et al. 2012. Microbial ecology and host-microbiota interactions during early life stages. Gyt Microbes; 3: 352-365.

[9] Prior et al. Breastfeeding after cesarean delivery: a systematic review and meta-analysis of world literature. A, J Clin Nutr 2012; 95:1113-35.