Dlaczego warto pamiętać o warzywach, owocach i sokach w codziennej diecie?

Choć aż 98% Polaków ma świadomość roli warzyw i owoców w diecie, sięgamy po nie zbyt rzadko, a tylko 1 osoba na 4 wie, ile wynosi zalecane dzienne spożycie tych produktów[1]. Tymczasem warzywa, owoce, a także produkowane z nich soki, mają szereg prozdrowotnych właściwości, potwierdzonych badaniami naukowymi. Warto o nich przypomnieć z okazji Światowego Dnia Owoców i Warzyw, który w tym roku obchodzimy 21 października.

Zgodnie z zaleceniami zdrowego żywienia, warzywa i owoce powinny być podstawą zbilansowanej diety. Najlepiej gdy podczas posiłków zajmują połowę talerza[2] i są jedzone zgodnie z zasadą 5 porcji, czyli 5 razy dziennie. Równie wartościowe są tu warzywa i owoce surowe, jak też gotowane, pieczone, mrożone czy z puszki. Warto także włączyć do jadłospisu soki, bo 1 szklanka soku dziennie to wygodny sposób na uzupełnienie składników odżywczych w diecie.

Spożywanie warzyw i owoców w zalecanych ilościach, czyli min. 400 g dziennie w podziale na 5 porcji, to najlepszy sposób na zachowanie zdrowia, ładnego wyglądu i prawidłowej masy ciała – zapewnia dr hab. inż. lek. med. Dariusz Włodarek, prof. SGGW, dietetyk i żywieniowiec, kierownik Zakładu Dietetyki Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW w Warszawie. Badania dowodzą, że dieta osób jedzących dużo warzyw i owoców jest lepiej zbilansowana i bogatsza w składniki odżywcze, takie jak witaminy, składniki mineralne i inne substancje bioaktywne mające działanie antyoksydacyjne.  Czerpiąc je z warzyw, owoców oraz soków, wspieramy odporność organizmu, zarówno na sezonowe infekcje, jak też groźne choroby, w tym nowotwory.

Na straży zdrowia

Za warzywami i owocami przemawia mnóstwo dowodów naukowych. Według badaczy z nowojorskiego Cornell College of Agricultural and Life Sciences, warzywa, owoce oraz soki w diecie to mniejsze ryzyko chorób przewlekłych, przed którymi chronią obecne w roślinach jadalnych fitoskładniki[3]. Dzięki substancjom przeciwzapalnym i przeciwutleniającym (których działanie warto dodatkowo wzmocnić aktywnością fizyczną), dieta bogata w warzywa i owoce pomaga zapobiegać cukrzycy[4], zespołowi metabolicznemu oraz chorobom neurodegeneracyjnym[5].

Picie soków warzywnych dobre dla serca

Warzywa, a także soki warzywne, stanowią naturalne wsparcie dla układu krążenia, a na ich tle wyróżnia się sok z buraka. Dzięki obecnym w burakach azotanom, sok buraczany pity codziennie może poprawiać zdrowie układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza u osób starszych. Do takiego wniosku doszli naukowcy z Nowej Zelandii po przebadaniu pacjentów w wieku 18-30 lat oraz 50-70 lat. Każdy z badanych pił codziennie 150 ml soku z buraka na ponad 2 godziny przed 30-minutowym wysiłkiem. W efekcie pacjenci mieli wyższe stężenie azotanów i azotynów we krwi, a także niższe ciśnienie[6]. Na układ sercowo-naczyniowy korzystnie wpływa również sok z marchwi, który działa na niego ochronnie[7], a także sok pomidorowy, znany jako bogate źródło potasu – regulatora ciśnienia krwi.

Lepsza dieta, lepsza przyszłość

Warzywa, owoce i soki sprawdzają się w każdej diecie, ale szczególnie warto polecić je kobietom planującym macierzyństwo. Dowiedziono, że jadłospis pełen warzyw, owoców i ziół (np. dieta śródziemnomorska) może poprawić zdrowie reprodukcyjne, a także wpłynąć na zdrowie metaboliczne przyszłego potomka. Duże spożycie warzyw w czasie ciąży wpływa na skład mikrobioty jelitowej, którą matka przekazuje dalej dziecku[8]. Przyszłe mamy powinny również pamiętać o folianach, które stymulują wzrost tkanek matczynych w czasie ciąży: ich bogate źródła to burak czerwony i otrzymane z niego soki, warzywa strączkowe i zielone. Również dzieciom warto podawać warzywa i owoce codziennie, by korzystały z obecnych w nich naturalnych witamin, składników mineralnych, błonnika oraz antyoksydantów. Specjaliści zalecają serwowanie najmłodszym warzyw i owoców, a także soków 100% i musów. Im bardziej różnorodne i kolorowe będą dziecięce posiłki, tym większa szansa na wyrobienie prawidłowych nawyków żywieniowych i mniejsze ryzyko późniejszych chorób[9]. Dlatego o warzywach, owocach i sokach warto pamiętać nie tylko z okazji ich święta, ale sięgać po nie codziennie przez całe życie, już od najmłodszych lat.

[1] Narodowe badania konsumpcji warzyw i owoców, cyt. za: https://apetytnapolskie.com/codzienne-menu-polakow-zbyt-ubogie-w-polskie-warzywa-i-owoce-wyniki-narodowych-badan-konsumpcji-warzyw-i-owocow/ [dostęp 12.10.2022 r.].

[2] Wolnicka K., Talerz zdrowego żywienia, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/talerz-zdrowego-zywienia/  [dostęp 12.10.2022 r.].

[3] Liu RH. Health-promoting components of fruits and vegetables in the diet. Adv Nutr. 2013;4(3):384S-92S.

[4] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Cukrzyca typu 2 – zalecenia i jadłospis, //ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-typu-2-zalecenia-i-jadlospis/ [dostęp 12.10.2022 r.].

[5] Gantenbein KV, Kanaka-Gantenbein C. Mediterranean Diet as an Antioxidant: The Impact on Metabolic Health and Overall Wellbeing. Nutrients. 2021;13(6):1951.

[6] Stanaway L, Rutherfurd-Markwick K, Page R, et al. Acute Supplementation with Nitrate-Rich Beetroot Juice Causes a Greater Increase in Plasma Nitrite and Reduction in Blood Pressure of Older Compared to Younger Adults. Nutrients 2019;11(7) doi: 10.3390/nu11071683 [published Online First: 20190722]

[7] Potter AS, Foroudi S, Stamatikos A, et al. Drinking carrot juice increases total antioxidant status and decreases lipid peroxidation in adults. Nutrition Journal 2011;10(1) doi: 10.1186/1475-2891-10-96.

[8] Gantenbein KV, dz. cyt.

[9] Jaczewska-Schuetz J., Warzywa i owoce w żywieniu dzieci i młodzieży. Praktyczne wskazówki, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/zywienie-w-placowkach/warzywa-i-owoce-w-zywieniu-dzieci-i-mlodziezy-praktyczne-wskazowki/ [dostęp 12.10.2022 r.].