Jak odpoczywają seniorzy?

Regularne przerwy od codziennych obowiązków, zmiana otoczenia i nowe doświadczenia pomagają redukować stres, poprawiają nastrój i zwiększają poczucie satysfakcji z życia. – Odpoczynek to integralna część zdrowego stylu życia, podobnie jak odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. Wpływa korzystnie na wiele procesów zachodzących w organizmie np. na funkcjonowanie poznawcze. Potrzeba odpoczynku jest uniwersalna, choć jej formy mogą się różnić w zależności od wieku. – mówi Inga Nyc, psycholog, Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych i Gerontokardiologii CMKP w Szpitalu im. prof. W. Orłowskiego, współpracująca ze Stowarzyszeniem mali bracia Ubogich. Jak zatem wygląda odpoczynek seniora w praktyce?

Jak seniorzy odpoczywają – różne potrzeby i oczekiwania

Potrzeby wypoczynkowe seniorów są zróżnicowane i zależą od wielu czynników takich jak dotychczasowy styl życia, zainteresowania i stan zdrowia. Oprócz indywidualnych preferencji, istotne są również potrzeby wynikające z wieku. Seniorzy w wieku 60-70 lat często szukają aktywnych form spędzania czasu, chcąc realizować swoje pasje i zainteresowania. Osoby starsze tj. 70-80-letnie, preferują spokojniejszy wypoczynek. Dla seniorów powyżej 80. roku życia relaks jest nadal wciąż istotny, choć ograniczenia zdrowotne często dyktują wybór miejsc blisko domu.  – Potrzeby seniorów wiążą się z aktualnym etapem w życiu. Dla jednych kluczowa będzie potrzeba rekreacji, dla innych chęć poznania nowych miejsc lub nostalgiczny powrót do miejsc, z którymi wiąże się wiele ważnych wspomnień. Warto także podkreślić znaczenie potrzeby afiliacji, czyli przynależności, która bezpośrednio łączy się z potrzebą bezpieczeństwa. Obejmuje ona kontakt z innymi ludźmi oraz utrzymanie relacji partnerskich, przyjacielskich i rodzinnych. Każdy człowiek potrzebuje przestrzeni, w której jego problemy, wspomnienia i oczekiwania będą zrozumiane. Tę przestrzeń najczęściej wypełniają osoby z podobnej grupy wiekowej. Nie boimy się mówić o znaczeniu grupy rówieśniczej w kontekście dzieci czy nastolatków, ale zapominamy o jej roli w życiu dorosłym. Kontakty rodzinne seniorów z dziećmi i wnukami są kluczowe, lecz nie powinny być jedynymi relacjami w codziennym życiu seniora. Wyjazdy, nawet krótkie, umożliwiają nawiązywanie i utrzymywanie nowych znajomości oraz zaspokajanie potrzeb, których niektórzy seniorzy mogą sobie nie uświadamiać, lub o które nie potrafią sami zadbać. – podkreśla Inga Nyc.

Seniorzy w podróży

Podczas podróży seniorzy przywiązują dużą wagę do bezpieczeństwa oraz zwracają uwagę na możliwość korzystania z udogodnień dostosowanych do ich potrzeb. Równie istotne dla udanego wyjazdu są ogólny komfort i dobre wyżywienie. Ponadto seniorzy cenią sobie spokojne miejsca, gdzie mogą oderwać się od codzienności, zregenerować siły i odpocząć. Statystyki pokazują, że wyjazdy poza miejsce zamieszkania częściej podejmują osoby w wieku 65-74 lata (ok. 37%) niż seniorzy powyżej 75 r.ż. (ok. 26%). Najczęstszym celem podróży seniorów są odwiedziny u rodziny i krewnych w innych miejscowościach w Polsce (niemal 15%) oraz wczasy i wycieczki krajowe (ok. 14%). Około 5% seniorów spędza czas na działkach rekreacyjnych, własnych lub znajomych. Zdecydowanie mniej osób starszych decyduje się na wyjazdy zagraniczne, zarówno w celu odwiedzenia rodziny czy krewnych, jak i uczestnictwa w wycieczkach, wczasach czy pielgrzymkach (w obu przypadkach około 4%)[1].

Dobre towarzystwo priorytetem

Ważnym aspektem podróży seniorów jest kontakt z innymi ludźmi. Aż 8 na 10 seniorów wskazuje relacje z innymi ludźmi jako drugi najważniejszy element życia, zaraz po sprawności umysłowej[2]. Wiele starszych osób traktuje zatem wakacyjny wyjazd jako doskonałą okazję do nawiązania nowych znajomości i spędzenia czasu w miłym towarzystwie. – Wycieczki sprzyjają integracji społecznej. Dzięki wyjazdom seniorzy mogą poczuć się częścią wspólnoty, integrować się bardziej z otoczeniem, co przekłada się na lepsze samopoczucie. Udział w aktywnościach społecznych zmniejsza ryzyko izolacji społecznej, co ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego. Starsze osoby z powodu dolegliwości zdrowotnych lub samotności zamykają się w sobie i czterech ścianach domu. Ta grupa wiekowa jest  szczególnie narażona na wyższe ryzyko lęku czy depresji. Kontakt z innymi ludźmi przekłada się nie tylko na pozytywne relacje społeczne, ale dodaje energii, budzi radość i nadzieję oraz łagodzi poczucie samotności. – podkreśla Mariola Orłowska, psychoterapeutka współpracująca ze Stowarzyszeniem mali bracia Ubogich. Niestety wiele starszych osób żyje samotnie i z tego powodu może mieć trudności z podjęciem decyzji o wyjeździe, zwłaszcza jeśli nie mają w swoim otoczeniu bliskiej osoby, z którą mogłyby pojechać.

Bariery dobrego wypoczynku

Dostępność wypoczynku dla seniorów jest ograniczona przez szereg czynników. Barierą nie do pokonania najczęściej są wysokie koszty podróży, noclegów i wyżywienia oraz problemy zdrowotne utrudniające samodzielne poruszanie się i uczestnictwo w różnych aktywnościach. Seniorom trudno zdecydować się na wyjazd również z powodu braku dostępności komunikacji publicznej, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, gdzie dostępność połączeń jest ograniczona, a taka podróż wiąże się dla nich z dużym stresem. Wiele miejsc wypoczynkowych i atrakcji turystycznych nie jest dostosowanych do potrzeb osób starszych, co dodatkowo utrudnia korzystanie z takich ofert. Brak odpowiednich udogodnień, jak np. wózki inwalidzkie, windy czy łatwy dostęp do obiektów, może również skutecznie zniechęcać seniorów do wyjazdów. Wreszcie, niektóre starsze osoby mogą obawiać się podróżowania z uwagi na potencjalne ryzyko zdrowotne związane z podróżą oraz z obawy przed brakiem wsparcia medycznego w czasie wyjazdu. Wszystkie te czynniki składają się na ogólny obraz trudności, z jakimi borykają się seniorzy, próbując znaleźć i skorzystać z możliwości wypoczynku poza swoim codziennym otoczeniem.

Z tych powodów coraz więcej organizacji i instytucji oferuje specjalne programy skierowane do seniorów, które umożliwiają im wypoczynek dostosowany do ich potrzeb. Jednym z przykładów jest inicjatywa „Wakacje jednego dnia” organizowana przez Stowarzyszenie mali bracia Ubogich. Dzięki takim przedsięwzięciom, seniorzy mają możliwość oderwania się od codzienności, spędzenia czasu w miłym, troskliwym towarzystwie i doświadczenia nowych wrażeń.

Inicjatywy wspierające wypoczynek seniorów – Jeden dzień wakacji

Inicjatywa Stowarzyszenia mali bracia Ubogich polega na organizowaniu krótkich wyjazdów dla samotnych seniorów, którzy nie mogą zorganizować sobie wypoczynku, a często nawet, samodzielnie wyjść z domu. Wycieczki są częścią całorocznego Programu „Obecność” i umożliwiają seniorom spędzenie czasu poza domem wraz z wolontariuszami, którzy regularnie odwiedzają ich w ciągu roku. Seniorzy mogą cieszyć się pięknymi widokami, relaksem i przyjaznym towarzystwem bliskiej osoby, która zna ich potrzeby. – Wakacje mają przede wszystkim pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Nawet jednodniowe wycieczki to doskonałe odstępstwo od codziennej rutyny. Taka aktywność pozwala osobom starszym nabrać dystansu i na chwilę zapomnieć o dolegliwościach zdrowotnych, zrelaksować się i odpocząć. Podróżowanie wpływa też korzystnie na zdrowie fizyczne, ponieważ wycieczki mobilizują do spacerów i zwiedzania. To też okazja do poznawania nowych miejsc i życia mieszkańców danego regionu, spojrzenia na świat z innej perspektywy. Pamiętajmy, że doświadczeń i przeżyć nikt nam nie odbierze, a poczucie szczęścia pomimo wszystko zależy tylko od nas. – dodaje psychoterapeutka Mariola Orłowska.

W ubiegłym roku, dzięki pomocy darczyńców i wolontariuszy Stowarzyszenia mali bracia Ubogich, zorganizowano 266 wycieczek indywidualnych i 7 wyjazdów grupowych dla seniorów w ramach  „Wakacji jednego dnia”. Więcej szczegółów na temat akcji „Wakacje jednego dnia” na stronie: www.malibracia.org.pl/wakacje.

[1] Jakość życia osób starszych w Polsce, GUS, 2020

[2] Samotność osób 80+, Stowarzyszenie mali bracia Ubogich, 2023 r.