Jak wspierać odporność psychiczną u dzieci już od najmłodszych lat?

Magdalena Boćko-Mysiorska, pedagożka, trenerka All About Parenting, podkreśla, jak kluczowe jest budowanie odporności psychicznej już od najmłodszych lat: „Odporność psychiczna nie rozwija się z dnia na dzień – to proces, który powinien być wspierany od wczesnego dzieciństwa. Im wcześniej dzieci uczą się radzić sobie z trudnościami, tym lepiej są przygotowane do stawiania czoła wyzwaniom w przyszłości”.

Troska o zdrowie psychiczne dzieci jest tym bardziej istotna w świetle alarmujących wyników ogólnopolskich badań nad jakością życia dzieci i młodzieży[1], przeprowadzonych pod koniec ubiegłego roku. Z raportu wynika, że jedynie sześciu na dziesięciu polskich uczniów uważa swoje życie za pełne radości. Szczególnie niepokojące są dane dotyczące młodzieży, wśród której aż 21 procent respondentów przyznało, że w ogóle nie ma powodów do radości.

Czym jest odporność psychiczna?

Odporność psychiczna to zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami, stresem oraz emocjonalnymi trudnościami, jakie napotykamy na swojej drodze. Jak wyjaśnia Magdalena Boćko-Mysiorska: „To umiejętność podnoszenia się po upadkach i elastycznego reagowania na zmieniające się warunki, bez względu na czynniki zewnętrzne. To, jak dziecko radzi sobie z problemami, wpływa na jego dalszy rozwój emocjonalny oraz społeczny."

Jak rodzice mogą wspierać odporność psychiczną dzieci?

Wspieranie odporności psychicznej dziecka przypomina budowanie odporności immunologicznej – wymaga czasu, regularności i wieloaspektowego podejścia. Jak podkreśla ekspertka, kluczowe obszary, w których rodzice mogą działać, to:

• Bezpieczna więź z rodzicem – Obecność rodziców, zarówno fizyczna,jak i emocjonalna, jest podstawą. Ważne jest, aby dzieci czuły, że mogą liczyć na wsparcie rodzica w trudnych chwilach. „Kiedy dziecko płacze, tupie, krzyczy, to jest to jego sposób na komunikowanie, że potrzebuje pomocy. Ważne, aby rodzic był wtedy blisko i okazał zrozumienie."
• Zaufanie do siebie – Dzieci potrzebują przestrzeni, aby odkrywać siebie, swoje emocje i możliwości. Rodzice mogą wspierać tę autonomię, pozwalając dziecku na samodzielne podejmowanie decyzji w granicach bezpieczeństwa. „Nie mówmy dziecku, że jest mu zimno, gdy tak nie czuje, czy że nie da rady, bo jest za małe– to odbiera mu zaufanie do własnych odczuć."
• Pokonywanie adekwatnych do możliwości wyzwań – Dzieci potrzebują doświadczać małych sukcesów i porażek, aby budować pewność siebie. „Warto dostrzegać każde staranie, nawet jeśli nie jest ono idealne – pochwalmy dziecko za próbę, nawet jeśli nie udało się w pełni osiągnąć zamierzonego celu."
• Zrozumienie emocji – Uczucia dziecka są ważne i warto dać mu przestrzeń na ich wyrażanie w sposób bezpieczny. Rodzic powinien nie tylko zauważać emocje dziecka, ale także uczyć je, jak radzić sobie z nimi, np. poprzez rozmowy, czy wspólne szukanie rozwiązań trudnych sytuacji.
• Poczucie własnej wartości – Istotne jest, aby dziecko wiedziało, że jest wartościowe i kochane niezależnie od okoliczności. Docenianie wysiłków dziecka, a nie tylko końcowych rezultatów, ma ogromny wpływ na budowanie jego pewności siebie.

Stabilne środowisko fundamentem zdrowia psychicznego

Ważne jest, aby rodzice unikali skrajności w swoim podejściu wychowawczym. „Z jednej strony twarda ręka, z drugiej – przyzwalanie na wszystko. Taka huśtawka sprawia, że dziecko czuje się zagubione. Potrzebuje ono rodzica, który jest pełen miłości, ale jednocześnie ustala granice, zasady i zapewnia stabilność" – mówi Boćko-Mysiorska.

Wsparcie dla dzieci wysoko wrażliwych

Dzieci wysoko wrażliwe, które silniej odczuwają bodźce i emocje, potrzebują jeszcze więcej akceptacji, zrozumienia i stabilności. „Jeśli lęk obniża jakość życia dziecka, warto skonsultować się ze specjalistą, ale na co dzień możemy pomóc poprzez stopniowe oswajanie dziecka z trudnymi sytuacjami" – radzi ekspertka.

Zmiany w społeczeństwie a zdrowie psychiczne dzieci

Pomimo rosnącej świadomości, wiele dzieci w Polsce odczuwa samotność i brak wsparcia emocjonalnego. Magdalena Boćko-Mysiorska zwraca uwagę, że pandemia i trudne wydarzenia ostatnich lat, takie jak wojna w Ukrainie, negatywnie wpłynęły na zdrowie psychiczne dzieci. „Nie są one jeszcze wyposażone w umiejętność regulowania swoich emocji i zdolność sprawnego podnoszenia się po trudnych doświadczeniach. Możemy
im w tym uważnie pomagać, pamiętając przy tym o sobie."

Budowanie odporności psychicznej u dzieci to proces, który powinien rozpocząć się już
od najmłodszych lat. Dzięki odpowiedniemu wsparciu rodziców i stworzeniu bezpiecznego, stabilnego środowiska, dzieci mają szansę nauczyć się, jak radzić sobie z trudnościami, stresującymi sytuacjami i zmianami. Magdalena Boćko-Mysiorska podkreśla, że to właśnie odporność psychiczna rozwijana we wczesnym dzieciństwie przygotowuje najmłodszych
do skuteczniejszego radzenia sobie z wyzwaniami w dorosłym życiu, co jest dziś szczególnie ważne w kontekście rosnących problemów zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży.

[1] Żródło: https://brpd.gov.pl/2023/11/20/koniec-pandemii-nie-poprawil-stanu-psychicznego-mlodych-polakow/