Edukacja w czasie epidemii. Jak walczyć ze stresem?

Zdalna edukacja, izolacja – koronawirus w sposób szczególny wpływa na życie szkół i szkolnej społeczności. O tym, jak przetrwać ten trudny czas rozmawiamy z Gretą Hapunik, pedagogiem szkolnym z Zespołu Szkół Społecznych Fundacji Edukacji „Fabryczna 10”.

Jakie są zagrożenia w takiej izolacji? Przecież dla nastolatków rówieśnicy to niemal całe życie.

- To prawda, dla nastolatka nie być w grupie, to prawie nie istnieć. Całe szczęście, że jest Internet i różne sposoby komunikacji zdalnej. Dla młodych ludzi to prawie naturalna forma komunikacji. Dzięki temu, że byli z nią oswojeni już wcześniej, teraz jest im łatwiej. Nie znaczy to, że nie tęsknią za sobą. Radzą sobie z tym łatwiej niż ich rodzice i nauczyciele.

Rygory trwają już bardzo długo. Bywa, że uczniowie tracą zapał do nauki. Jak ich zmotywować? Czy trzeba zmuszać dzieci do nauki, mimo wszystko?

- Nie da się kogoś zmusić do nauki. Z niewolnika nie ma robotnika. Żeby się czegoś naprawdę nauczyć, trzeba tego chcieć. Na lekcji w klasie nauczyciel ma większą siłę sprawczą, a i tak nie wszyscy uczniowie go słuchają.

Może warto pokusić się o refleksję, czy rzeczywiście oceny są takie ważne? Czy nasz wysiłek kierujemy we właściwym kierunku? Polecam książkę R. Kiyosaki „Dlaczego piątkowi uczniowie pracują dla trójkowych, a czwórkowi zostają urzędnikami”.

Edukacja jest ważna, zawsze będę zwolenniczką wszechstronnego rozwoju. Pamiętajmy tylko przy okazji o czymś istotnym. Obecni uczniowie w dorosłym życiu, często będą wykonywali zawody, które jeszcze nie istnieją. Nie przygotujemy ich do tego metodami z XIX i XX w. Pozwólmy im na intuicyjne rozwijanie potrzebnych do tego umiejętności. Wspierajmy ich w tym. Jest to też czas na rozwijanie swoich pasji. Bo jak długo można się nudzić? Często to właśnie nuda jest motorem napędowym działania.

W czasie izolacji i zdalnego nauczania rośnie rola komunikatorów internetowych, smartfonów i komputerów. Ale prócz zalet, mają one też wady – uzależniają.

- Z tym problemem stykamy się już od dawna i jest to problem bardziej złożony niż zero-jedynkowy. Wielu nauczycieli i rodziców pamięta tzw. czasy analogowe. Uczniowie tej rzeczywistości nie znają. Obecne klasy maturalne to rocznik 2001, w technikum 2000. To są ludzie XXI wieku. Dla nich ta technologia jest ich codziennością. Dorośli się boją, bo dla nich to rzeczy nowe, młodzież czuje się w tym swobodnie. Od cyfrowej rzeczywistości nie uciekniemy. Telefony dawno przestały służyć tylko do dzwonienia. Bojąc się o dziecko, aby się nie utopiło, możemy ogrodzić wszystkie akweny, żeby nie miało do nich dostępu, albo nauczyć je pływać. Ucząc pływać, często sami posiadamy tę umiejętność lub wysyłamy dziecko do trenera. Z komputerami jest inaczej. Bardzo często to dzieci posiadają większą wiedzę na ten temat niż rodzice, czy nauczyciele. Niebezpieczeństwo polega na tym, że posługują się sprzętem, z możliwości którego nie zawsze zdają sobie sprawę. Zachęcałabym do wspólnych rozmów i czasami poproszenia dziecka o pomoc, gdy nie radzimy sobie z tą technologią. Młodzi ludzie chętnie tłumaczą dorosłym zawiłości cyfrowego świata. Mają przy tym dużo więcej cierpliwości. Nie udawajmy omnibusów i nie ograniczajmy dzieci z powodu własnego strachu.

Czas zdalnej nauki i siedzenia w domu w wielu przypadkach sprzyja rozwijaniu zainteresowań. Młodzież długo siedzi przed komputerami i smartfonami. Oni się w ten sposób uczą. Wielu młodych ludzi nauczyło się języka właśnie w ten sposób. Na lekcjach robią testy, ćwiczenia z gramatyki, a tu mają do czynienia z żywym językiem w praktyce. Często oglądają filmy w oryginalnej wersji językowej. Komunikują się z ludźmi z różnych zakątków świata w języku angielskim. Uczą się szybciej, bo nikt ich nie sprawdza i nie rozlicza. Robią to dla siebie.

A rodzice - jak oni mogą dać ujście stresowi, spotęgowanemu jeszcze koniecznością pomagania dzieciom w nauce? Bywa, że narzekają na nadmiar zadawanych zadań i zrzucanie na ich barki ciężaru edukacji domowej.

- Wielu rodziców jest obecnie w trudnej sytuacji, zamknięte zakłady pracy, niepewny los firm. Jeżeli dodamy do tego jeszcze dzieci objęte zdalnym nauczaniem, to może być trudno. Zwłaszcza, że rodzice czasami mylnie rozumieją pomoc dziecku w nauce.  Bardzo często przejmują na siebie uczniowskie obowiązki i stąd to przemęczenie. Zadaniem rodzica jest być przy dziecku, wspierać je, a nie rozliczać z zadań szkolnych. To zadanie nauczyciela. Rolę rodziców bardziej widziałabym, jako wsparcie, pomoc w rozplanowaniu dnia, a nie rozwiązywanie zadań z dzieckiem, a często za dziecko.

Zachęcam rodziców do zadbania o siebie, o swoje potrzeby. Warto sięgnąć po dawno odkładaną książkę lub film, a może powrócić do swoich pasji? Bądźmy przy dzieciach, ale pamiętajmy też o sobie.

To również trudny czas dla nauczycieli – jak oni mogą sobie pomóc?

- W tym pytaniu zawarta jest smutna odpowiedź. Zapytała Pani, jak mogą sobie pomóc. Nagle w połowie marca okazało się, że mają zacząć uczyć zdalnie i oczekuje się od nich pełnej gotowości i znajomości tematu. Z urzędów posypały się ankiety rozliczające z tego, co zostało zrobione. Teraz okazuje się, jak ważne w życiu są relacje z innymi ludźmi, prywatne i służbowe. Jeżeli są one prawidłowe, nauczyciele ze sobą rozmawiają, konsultują się, żartują, wymieniają doświadczeniami i wspierają się nawzajem. Jeżeli te relacje były napięte wcześniej, w obecnej sytuacji może być jeszcze gorzej. Zachęcałabym do pamiętania o sobie i znajdowania czasu na odpoczynek. Zdalna praca to nie jest praca 24/7.

Czy w tych trudnych czasach uczniowie i rodzice szukają pomocy u takiej osoby, jak Pani – u pedagoga szkolnego? Jakie problemy zgłaszają?

- Uczniowie sygnalizują wiele problemów. Głównym z nich jest izolacja od rówieśników i dużo materiału do opanowania. Wielu nie radzi sobie z samotnością w domu. W naszej szkole większość lekcji odbywa się on-line. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie podkreślają, że bardzo ważny jest dla nich kontakt z drugą osobą. Często jest to ważniejsze niż realizacja podstawy programowej. Aby kontakt z uczniami był lepszy, na niektórych lekcjach klasy podzielone są na grupy. Sprawdza się teraz nasz system tutoringu, czyli indywidualnego wychowawcy. Czasami w trakcie lekcji okazuje się, że któryś z uczniów zachowuje się inaczej niż dotychczas. Nie jest wtedy zostawiany sam sobie. Po lekcjach nauczyciel rozmawia z nim indywidualnie. Bardzo ważne jest to, aby reagować szybko, dawać wsparcie wtedy, gdy uczeń tego potrzebuje. Tutorzy starają się być w stałym kontakcie z uczniami.

Dziękuję za rozmowę