Nowe perspektywy w leczeniu schorzeń układu nerwowego

W trakcie swojego życia, jedna na trzy osoby w Polsce zachoruje na schorzenie układu nerwowego[1]. Obecnie około 5 milionów Polek i Polaków potrzebuje wsparcia neurologicznego, a choroby tego typu stanowią coraz większe wyzwanie dla systemu opieki zdrowotnej[2]. Badania polskiej naukowczyni dr hab. Aleksandry Rutkowskiej, stypendystki programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, mogą otworzyć nowe perspektywy w leczeniu schorzeń neurologicznych, szczególnie w kontekście stwardnienia rozsianego.

W Polsce 500 tysięcy osób cierpi na chorobę Alzheimera, 90 tysięcy rocznie przechodzi udar mózgu, 300 tysięcy ma padaczkę (z czego 30 tysięcy to nowe przypadki każdego roku), 90 tysięcy zmaga się z chorobą Parkinsona (8 tysięcy nowych diagnoz rocznie), a 50 tysięcy osób żyje ze stwardnieniem rozsianym (2 tysiące nowych przypadków rocznie). Na migrenę choruje 15% Polaków. Prognozy wskazują, że te liczby będą rosły w nadchodzących latach[3]. Kwestia chorób neurologicznych w skali ogólnoświatowej wygląda równie niepokojąco. Z badania opublikowanego w The Lancet Neurology wynika, że w 2021 roku ponad 3 miliardy osób na całym świecie zmagało się z chorobami neurologicznymi. Łączna liczba przypadków niepełnosprawności, chorób oraz przedwczesnych zgonów spowodowanych schorzeniami neurologicznymi zwiększyła się o 18% od 1990 roku[4].

Przełomowe prace polskiej badaczki

Dr hab. Aleksandra Rutkowska, stypendystka programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, bada układ nerwowy, a zwłaszcza możliwości naprawcze i procesy zapalne w mózgu. Swoją pracę naukową koncentruje na badaniu funkcji receptorów i kanałów jonowych, które mogą mieć kluczowe znaczenie w procesie odbudowy osłonki włókien nerwowych (mieliny), izolującej aksony oraz umożliwiającej szybkie i skuteczne przesyłanie impulsów nerwowych. Dr hab. Aleksandra Rutkowska skupia się na badaniu mechanizmów uszkodzenia mieliny oraz poszukiwaniu strategii zapobiegania jej uszkodzeniom oraz odbudowy, szczególnie w kontekście stwardnienia rozsianego, najczęstszej przyczyny nieurazowej niepełnosprawności neurologicznej u młodych dorosłych.

Celem moich badań jest opracowanie terapii stymulującej odbudowę osłonek mielinowych neuronów u ludzi. Dotychczasowe osiągnięcia naukowe i sukcesy zawodowe pozwalają mi aktywnie kontynuować prace i rozwijać nowe kierunki zainteresowań badawczych – mówi dr hab. Aleksandra Rutkowska, stypendystka programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki.

Do uszkodzenia osłonki mielinowej dochodzi w przebiegu przewlekłych chorób neurodegeneracyjnych, m.in. takich, jak: stwardnienie rozsiane, choroba Alzhaimera czy choroba Parkinsona, ale również w konsekwencji nagłych zdarzeń takich, jak udar. Utrata osłonki mielinowej powoduje szereg objawów neurologicznych: problemy z równowagą, zaburzenia poznawcze czy upośledzenie funkcji mięśniowych.

Walka ze stwardnieniem rozsianym

Stwardnienie rozsiane (SM) na świecie zdiagnozowano u niemal 3 milionów osób, w większości choroba dotyka kobiety. Na to schorzenie wciąż nie ma lekarstwa, są jedynie terapie łagodzące przebieg. Wiadomo, że w przypadku stwardnienia rozsianego dochodzi do uszkodzenia i rozpadu osłonek mielinowych włókien nerwowych, niezbędnych do prawidłowego przekazywania informacji w mózgu.

Poprzez zgłębianie tajemnic procesów regeneracji mieliny, otwieramy drzwi do nowych strategii terapeutycznych, które mogą mieć ogromne znaczenie dla milionów ludzi dotkniętych chorobami neurodegeneracyjnymi – mówi dr hab. Aleksandra Rutkowska[5].

Naukowyczni za cel wyznaczyła sobie znalezienie praktycznych zastosowań badań, by doprowadzić do wprowadzenia skuteczniejszych leków, a w konsekwencji wpłynąć na poprawę życia osób dotkniętych schorzeniami neurologicznymi.

Moim wielkim naukowym marzeniem jest przyczynienie się do powstania nowych leków, które umożliwią uruchomienie potencjału naprawczego mózgu. Chciałabym mieć swój udział w przywróceniu pacjentom ze stwardnieniem rozsianym i innymi chorobami neurodegeneracyjnymi nadziei na pełniejsze, aktywne życie – bez ograniczeń – dodaje dr hab. Aleksandra Rutkowska, stypendystka programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki.

O stypendystce programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki

Dr hab. Aleksandra Rutkowska zdobywała wiedzę i doświadczenie na uniwersytetach europejskich, m.in. na Trinity College w Dublinie, gdzie uzyskała tytuł magisterski i obroniła pracę doktorską z Molekularnej Neurofarmakologii. Odbyła praktykę jako postdoczka na Trinity College Dublin i St. James’ hospital, gdzie pracowała w projekcie BiomarkAPD, finansowanym przez EU Joint Programme–Neurodegenerative Disease(JPND). W ramach tego projektu zadaniem dr hab. Aleksandry Rutkowskiej było potwierdzanie klinicznej przydatności biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym do diagnozowania otępienia. To doświadczenie stało się katalizatorem jej dalszych badań nad biomarkerami otępienia, skupionych w szczególności na identyfikacji biomarkerów we krwi jako mniej inwazyjnej alternatywy dla pobierania płynu mózgowo-rdzeniowego.  Dr hab. Aleksandra Rutkowska jest laureatką licznych grantów, wyróżnień oraz nagród za pracę naukową. Ma na swoim koncie szesnaście oryginalnych artykułów badawczych w renomowanych czasopismach międzynarodowych, jedną pracę przeglądową oraz jeden wniosek patentowy, a liczba cytowań jej prac przekracza 300.  Obecnie pracuje jako Zastępczyni Kierownika Badań Centrum Chorób Mózgu oraz kieruje zespołem badawczym i jest adiunktką w Zakładzie Anatomii i Neurobiologii na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

[1] Polskie Towarzystwo Neurologiczne: co trzeci Polak zachoruje na chorobę układu nerwowego | Nauka w Polsce, dostęp: 10.06.2024 r.

[2] 5 milionów Polek i Polaków wymaga pomocy neurologicznej | Serwis Zdrowie (pap.pl), dostęp: 10.06.2024 r.

[3] Coraz częstsze choroby neurologiczne w Polsce - alarmujące statystyki (politykazdrowotna.com), dostęp: 10.06.2024 r.

[4] Cowzdrowiu - Ponad 3 mld ludzi na świecie cierpi z powodu chorób neurologicznych, dostęp: 10.06.2024 r.

[5] Uczone — Hevelianum – Plenerowa wystawa czasowa o kobietach w nauce., dostęp: 10.06.2024 r.