Urazy zębów u dzieci. Jak dbać o prawidłową higienę po wypadku stomatologicznym?

W dniach 20-21 września 2024 r. odbyła się 23. edycja Ogólnopolskiej Konferencji „Polka w Europie”, podczas której omawiano bieżącą sytuację w polskim systemie ochrony zdrowia oraz aktualne potrzeby pacjentów. W panelu dotyczącym stomatologii pojawił się temat epidemiologii i leczenia urazów zębów u dzieci oraz właściwej higieny jamy ustnej. Prelekcje wygłosiły: dr n. med. Agnieszka Wal-Adamczak, prezes PASD, oraz  dr n. med. Beata Golan, kierownik ds. naukowych P&G Polska. 

Urazy zębów u dzieci – skala problemu

Częstość występowania urazów zębów mlecznych na świecie szacuje się na ok. 22,7%, do 33%[1]. Do wypadków w grupie młodszych dzieci najczęściej dochodzi około 2-3 roku życia, a wśród starszych zdarza się to zazwyczaj podczas uprawiania sportu. Leczenie urazów zębów jest wyzwaniem zarówno pod względem prawidłowej diagnozy, jak i samego procesu rekonwalescencji – mogą im towarzyszyć liczne powikłania, które często są związane z nieudzieleniem prawidłowej pomocy w miejscu wypadku lub zbyt późnym zgłoszeniem się poszkodowanego do dentysty. W przypadku zębów mlecznych, urazy mogą prowadzić do problemów związanych z odpowiadającymi im zębami stałymi. Jednak konsekwencje wypadków rozpatrujemy nie tylko w kontekście zdrowotnym – ich negatywnym skutkiem mogą być również zwiększone wydatki na leczenie i pogorszenie jakości życia dziecka, w tym z zaburzenia relacji z rówieśnikami.

„21 września tego roku po raz pierwszy obchodzimy Światowy Dzień Urazów Zębów. W związku z tym podejmujemy temat traumatologii w stomatologii dziecięcej, aby zwiększyć zakres świadomości rodziców i opiekunów odnośnie właściwego postepowania. Urazy zębów występują nagle i niespodziewanie, ale znajomość kilku podstawowych zasad pozwala nam łatwej odnaleźć się w tej trudnej sytuacji i jednocześnie zmniejszyć ryzyko powikłań” – powiedziała Agnieszka Wal- Adamczak, prezes Polskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej. 

Co robić, gdy dziecko dozna urazu zębów?

W przypadku urazów u dzieci w pierwszej kolejności zidentyfikuj, czy ucierpiał ząb stały czy mleczny. Zawczasu warto zapoznać się z wytycznymi Międzynarodowego Stowarzyszenia Urazów Zębów (IADT). Pomocne mogą być dostępne w internecie materiały, takie jak grafika „Uratuj Ząb” oraz aplikacja „Tooth SOS”, które zawierają szczegółowe instrukcje postępowania w przypadku najczęściej występujących uszkodzeń zębów. Do podstawowych zasad należą:

1. Zachowaj spokój.
2. Zabezpiecz ułamany fragment zęba, umieszczając go w soli fizjologicznej lub mleku, a następnie przekaż dentyście. Jeśli doszło do wybicia zęba stałego, przepłucz go delikatnie trzymając za koronę i spróbuj umieścić ząb w zębodole. Jeśli się to nie uda, wybity ząb umieść w pojemniku z solą fizjologiczną lub mlekiem.
3. Jak najszybciej zgłoś się z dzieckiem do dentysty.

„Szybka reakcja opiekuna w przypadku urazu u dziecka daje wyższe szanse na zachowanie żywotności zęba oraz jego estetyczną odbudowę. Zęby przemieszczone lub wybite dentysta może zreponować, czyli ponownie umieścić w zębodole i odpowiednio zabezpieczyć, aby mogły służyć w przyszłości. Stomatolog udziela również indywidualnych zaleceń dotyczących pielęgnacji i higieny jamy ustnej, ustala terminy wizyt kontrolnych oraz dba o przeprowadzanie badań radiologicznych” – dodała dr Wal-Adamczak.

Higiena jamy ustnej jako profilaktyka powikłań i wspieranie procesu leczenia w stomatologii

Prawidłowe oczyszczanie zębów zmniejsza gromadzenie się płytki nazębnej i bakterii w jamie ustnej, redukując ryzyko zapalenia dziąseł. Odpowiednie składniki zawarte w paście do zębów wzmacniają szkliwo i jego remineralizację. „Utrzymywanie właściwych nawyków higieny jamy ustnej po urazie to dobra prognoza na uzyskanie optymalnych efektów leczenia. Dentysta często wydaje specjalne zalecenia pielęgnacji okolicy urazu, natomiast zęby nim nieobjęte podlegają standardowym zabiegom” – mówi dr n. med. Beata Golan. „Kiedy uraz występuje w jamie ustnej, korzystniej jest, gdy panuje w niej dobra higiena. Dlatego codzienna dbałość w oczyszczaniu zębów i wdrażanie nawyków odpowiedniego szczotkowania u dzieci są bardzo ważne” – dodaje.

Dobre nawyki szczotkowania zębów

Codzienne szczotkowanie pozwala usunąć i ograniczyć wzrost płytki bakteryjnej, powiązanej z powstawaniem próchnicy, stanów zapalnych dziąseł czy nieprzyjemnego oddechu. Istotny jest dobór przyboru i produktów, stosowana technika i czas szczotkowania. Dentyści zalecają oczyszczanie zębów minimum dwa razy dziennie – rano i wieczorem. Badania kliniczne wykazały, że szczoteczki elektryczne z okrągłą główką (które można stosować od 3 roku życia), usuwają do 100% więcej płytki nazębnej niż manualne oraz o 62% więcej płytki z linii dziąseł niż szczoteczki soniczne. To rozwiązanie znajdziemy w elektrycznych szczoteczkach z okrągła główką Oral-B z serii iO, które równocześnie są bezpieczne i delikatne dla dziąseł. Szczoteczki wyposażono także w inteligentny czujnik siły nacisku, który sygnalizuje kolorem czerwonym, białym lub zielonym szczotkowanie z nadmierną, niedostateczną lub odpowiednią siłą. W ofercie marki Oral-B dostępne są również specjalne rozwiązania dla dzieci, które oparto na tradycyjnej technologii oscylacyjno-rotacyjnej.

Rozwiązanie do „zadań specjalnych”

U młodzieży higiena jamy ustnej może być nie lada wyzwaniem ze względu na zmiany hormonalne, szczególnie jeśli nastolatek jest dodatkowo w trakcie leczenia ortodontycznego. W przypadku różnego rodzaju zamków, ligatur lub innych elementów retencyjnych, pomocna w oczyszczaniu jamy ustnej będzie specjalistyczna końcówka do szczoteczek elektrycznych iO Specialized Clean. Ma ona zbieżnie ustawione kępki włókien, by precyzyjnie czyścić trudno dostępne miejsca. Seria badań wskazuje, że w przypadku pacjentów ortodontycznych stosujących rozwiązania iO, całkowita powierzchnia uzębienia pokryta płytką bakteryjną została zmniejszona o 15%-45%[2]. Specjalistyczna jednopęczkowa końcówka oraz szczoteczka z technologią iO są dostępne w zestawie Oral-B iO My Way.

Prawidłowa higiena jamy ustnej nie istnieje bez pasty do zębów 

„Jakich składników szukać w pastach? Takich, które są sprawdzone, wzmacniają zęby i chronią dziąsła! Stabilizowany fluorek cyny jest znany ze swoich korzystnych właściwości w higienie jamy ustnej. Teraz ten składnik dostępny jest dla najmłodszych: marka Oral-B stworzyła pierwszą na polskim rynku pastę do zębów z fluorkiem cyny dla dzieci od 6. roku życia” – dodała Beata Golan.

W porównaniu do zwykłych związków fluoru, zastosowanie go w bezpiecznej ilości w połączeniu z jonami cyny daje skuteczną ochronę przeciwpróchnicową. Po pierwsze fluor wzmacnia zęby i zwiększa ich odporność na działanie kwasów bakteryjnych rozpuszczających szkliwo. Po drugie cyna dodatkowo działa na bakterie próchnicotwórcze ograniczając produkowaną przez nich ilość kwasu i tworzy na szkliwie kwasooporną barierę, co znacznie ogranicza możliwość wystąpienia próchnicy i erozji zębów. Ten podwójny mechanizm działania nie występuje w innych popularnych związkach fluoru stosowanych w zwykłych pastach. Skuteczność fluorku cyny u dzieci została potwierdzona badaniami klinicznymi. 

[1] Petti S, Glendor U, Andersson L: World traumatic dental injury prevalence and incidence, a meta-analysis. One billion living people have had traumatic dental injuries. Dent Traumatol 2018; 34: 71-86.

[2] Van Elslande D. Compend Contin Educ Dent. 2022;43(suppl 1):12-16.