Coraz więcej dzieci z otyłością – co możemy zrobić?

24 października obchodzimy Światowy Dzień Walki z Otyłością. Jest to dobra okazja, aby zastanowić się nad nawykami żywieniowymi swojej rodziny, a w szczególności najmłodszych jej członków. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że polskie dzieci tyją najszybciej w Europie – co czwarty uczeń ma problem z nadwagą[1].

Problem otyłości występuje już nie tylko u dorosłych, ale nawet u małych dzieci. W Polsce z nadwagą borykają się coraz częściej dzieci od 1. do 3. roku życia. Dostępne badania wskazują, że około 17,9% niemowląt i 23,1% w wieku 13-36 miesięcy osiąga za dużą masę ciała[2]. — Dlatego, tak bardzo ważne jest, aby zadbać o odpowiednią dietę już w okresie ciąży i prawidłowy przyrost masy ciała malucha w okresie niemowlęcym, aby zapobiec ewentualnym trudnościom w jego dalszym życiu — mówi Karolina Łukaszewicz, ekspert programu edukacyjnego „1000 dni dla zdrowia”.

Czym jest otyłość dziecięca?

Od kilku lat otyłość traktowana jest jako jedna z poważniejszych chorób cywilizacyjnych. Często rodzice nie są świadomi, jakie zagrożenia i problemy zdrowotne niesie ona ze sobą. Nadmierna ilość  tkanki tłuszczowej wpływa negatywnie nie tylko na samopoczucie dziecka, ale przede wszystkim skutkuje poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Wśród nich wymienia się m.in.: choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby układu oddechowego[3], a także z powodu stygmatyzacji przez rówieśników, zwiększa się ryzyko zachorowania na depresję lub zaburzenia lękowe w dorosłym życiu[4]. Aby sprawdzić stan odżywienia, stosuje się wskaźnik BMI (Body Max Index). Dzięki temu współczynnikowi można obliczyć, czy masa ciała dziecka jest prawidłowa lub z jakim stopniem otyłości lub nadwagi się zmaga.

Co powoduje chorobę?

Szczególny problem z nadprogramowymi kilogramami tkanki tłuszczowej pojawia się w krajach o wysokim wskaźniku rozwoju społecznego. Poprawa sytuacji materialnej, wpływ reklam na nieodpowiednie nawyki żywieniowe, częste korzystanie z dostępnych środków transportu, bierne spędzanie wolnego czasu oraz przetworzona żywność to czynniki, które przekładają się na wysoką liczbę otyłych dzieci i dorosłych[5].

Dodatkowo niedożywienie lub niewłaściwa dieta w okresie ciąży, może prowadzić do otyłości dziecka w przyszłości[6]. Dlaczego tak się dzieje? Ubogie i mało urozmaicone menu matki może nie dostarczać niezbędnych składników odżywczych, składników mineralnych i witamin. Rozwijający się płód dostosowuje się do niekorzystnych warunków — przyzwyczajony metabolizm do niedoboru pokarmu, w dorosłym życiu nieradzi sobie z zasobem dostarczanej mu energii. Powoduje to nadmierne odkładnie tkanki tłuszczowej, co w konsekwencji prowadzi do nadwagi lub otyłości[7].

Natomiast za wysokie BMI kobiety w ciąży powoduje, że dziecko otrzymuje zbyt dużą ilość energii już w okresie prenatalnym i gromadzi tkankę tłuszczową. Jest to niebezpieczne dla jego zdrowia, ponieważ może powodować rozwój szeregu problemów zdrowotnych, a przede wszystkim otyłości w jego dorosłym życiu. Zachowanie zdrowej, urozmaiconej diety podczas ciąży – bogatej w niezbędne składniki odżywcze – jest inwestycją w zdrowie potomka[8].

1000 pierwszych dni życia, już od poczęcia to istotny okres kształtowania się nawyków żywieniowych, które mogą zaważyć na zdrowiu dziecka w przyszłości. W tym okresie to dorosły decyduje co dziecko zje, zaś dziecko ile zje. Polscy eksperci i Światowa Organizacja Zdrowia zalecają, by w jadłospisie niemowląt unikać dodawania cukru, którego nadmiar powoduje odkładanie się tkanki tłuszczowej oraz częstszą utratę apetytu na bardziej pełnowartościowe posiłki, co w konsekwencji może przełożyć się na niższą podaż składników odżywczych- w tym niezbędnych witamin i składników mineralnych potrzebnych do rozwoju. Badania pokazują, że w Polsce aż 75% dzieci w wieku od 1. do 3. roku życia spożywa zbyt dużo cukru, a słodkie przekąski otrzymują już pięciomiesięczne maluchy[9]. Warto też pamiętać, że podawanie dziecku produktów (słodkich lub słonych) determinuje jego upodobania i preferencje smakowe.

Jak pomóc?

W przypadku problemów z otyłością niezbędna jest pomoc specjalisty, wprowadzenie odpowiedniej diety i nauczenie dziecka poprawnych zachowań żywieniowych. Warto się zwrócić do lekarza pediatry, który zleci podstawowe badania oraz pomoże zapoznać się z zasadami prawidłowego żywienia dzieci.

— Na stronie ogólnopolskiego programu edukacyjnego „1000 pierwszych dni dla zdrowia”: www.1000dni.pl znajdują się porady ekspertów na temat odpowiedniego żywienia na etapie ciąży, karmienia piersią oraz rozszerzania diety i prawidłowego odżywiania dziecka do 3. roku życia. Na stronie znajdują się także poradniki, przygotowane przez specjalistów, lekarzy i dietetyków, które z pewnością dostarczą cennej wiedzy — dodaje Karolina Łukaszewicz, ekspert programu edukacyjnego „1000 dni dla zdrowia”.

[1] M. Brzeziński, P. Metelska, B. Sutkowska, Obesity in Poland – Public Health Activities, „Eurohealth”,
2019, s. 23.

[2] https://www.fundacjanutricia.pl/documents/publications/STUDY-REPORT-in-English-2.pdf

[3] https://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood_consequences/en/

[4] Harrist AW, Swindle TM, Hubbs-Tait L, Topham GL, Shriver LH, Page MC, he Social and Emotional Lives of Overweight, Obese, and Severely Obese Children, Child Dev. 2016 Sep;87(5):1564-80. doi: 10.1111/cdev.12548.  

[5] https://imid.med.pl/images/do-pobrania/KonferencjaIMiD_Czy_to_prawda_ze_w_Polsce_jest_coraz_wiecej_otylych_dzieci.pdf

[6] Horvath A., Dziechciarz P., „Wczesne programowanie metaboliczne”, Szkoła Pediatrii vol. 17, no 5.

[7] Ibid.

[8] Ibid.

[9] Weker H. i wsp.: Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia w Polsce, Instytut Matki i Dziecka, 2016.