Pediatra: Ten pokarm jest kluczowy w rozwoju dziecka. Wiesz, o jaki chodzi?

54% polskich mam karmi swoje dziecko piersią przynajmniej do 6. miesiąca życia, ale jedynie 6% karmi niemowlę w tym okresie zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), czyli wyłącznie piersią[1]. O tym, dlaczego składniki odżywcze zawarte w mleku mamy czynią je wyjątkowym i idealnym pokarmem, który odpowiada potrzebom dziecka na każdym etapie jego rozwoju w 1000 pierwszych dniach życia, wyjaśnia dr n. med. Agnieszka Rudzka-Kocjan, pediatra, ekspert współpracujący z BebiProgram.pl.

Karmienie mlekiem mamy to najlepszy sposób żywienia noworodka, niemowlęcia i małego dziecka. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przez 6 pierwszych miesięcy życia niemowlęta powinny być karmione wyłącznie mlekiem mamy, a kontynuacja karmienia mlekiem mamy przy równoczesnym rozszerzaniu diety o produkty uzupełniające jest rekomendowana nawet do 2. roku życia lub dłużej. To kompleksowa kompozycja mleka mamy sprawia, że ten pokarm powinien stanowić podstawę diety niemowlęcia.

Dlaczego mleko mamy jest najlepsze?

Kobiecy pokarm zapewnia dziecku prawie wszystkie niezbędne składniki odżywcze, hormonalne i immunologiczne (z wyjątkiem witamin D i K, dlatego zaleca się ich odpowiednią suplementację[2]). Jego kompleksowa kompozycja nie jest stała czy jednolita, ponieważ zmienia się dynamicznie w zależności od potrzeb malucha na danym etapie jego rozwoju.

W skład kobiecego pokarmu wchodzą ułatwiające wchłanianie cynku, miedzi i wapnia białka kazeinowe oraz łatwostrawne białka serwatkowe, białkowe enzymy trawienne, alfa1-antytrypsyna, która blokuje trawienie białek odpornościowych czy laktoperoksydaza o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Mleko mamy zawiera także aminokwasy, wolne kwasy tłuszczowe, które działają przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie oraz kwasy PUFA korzystnie wpływające na ostrość widzenia, zdolności poznawcze dziecka i rozwój jego układu nerwowego (tłuszcze te są też budulcem tego układu).

Ważnym elementem wchodzącym w skład matczynego pokarmu są węglowodany – przede wszystkim laktoza – które ułatwiają wchłanianie wapnia z pokarmu. Warte zauważenia węglowodany to oligosacharydy, które wspierają wzrost prawidłowej mikrobioty, czyli korzystnych bakterii w układzie pokarmowym niemowlęcia. W mleku kobiety są też obecne różnorodne czynniki przeciwinfekcyjne i wspomagające rozwój układu odpornościowego (nukleotydy, SIgA, limfocyty B, makrofagi, neutrofile, limfocyty T). Mleko mamy zawiera również hormony, witaminy i składniki mineralne w odpowiednich ilościach i proporcjach.

Dlaczego karmienie piersią nie każdej kobiecie przychodzi łatwo?

Chociaż zdecydowana większość kobiet pragnie karmić piersią jak najdłużej, to w pierwszych miesiącach życia dziecka prawie 40% mam z różnych powodów karmi lub dokarmia swoje dziecko mlekiem modyfikowanym[3]. Dzieje się tak, ponieważ karmienie piersią dla wielu kobieta okazuje się często prawdziwym wyzwaniem. Takie problemy jak trudności w przystawianiu do piersi niemowlęcia, zastój mleka, niedostateczna jego ilość czy zapalenie piersi nie są rzadkie, ale w większości można im zaradzić. Właśnie dlatego każda mama karmiąca piersią w razie problemów może i powinna skontaktować się położną lub doradcą laktacyjnym.

Najczęściej wyłączne karmienie piersią nie jest możliwe z powodu niedostatecznego przyrostu masy ciała maluszka. Może to być spowodowane tym, że dziecko nieprawidłowo ssie czy połyka pokarm lub tym, że piersi mamy nie wytwarzają odpowiedniej ilości mleka. Równocześnie warto pamiętać, że najczęstszą przyczyną tego, że „mleka jest za mało” jest właśnie nieefektywne ssanie, które z kolei zazwyczaj jest spowodowane tym, że dziecko nie jest prawidłowo przystawiane do piersi bądź tym, że nie ma możliwości ssać, bo jest np. wcześniakiem czy ma zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe.

Co robić, jeżeli pomimo wielu prób wyłączne karmienie piersią nie jest możliwe?

Jeżeli wyłączne karmienie piersią półrocznego dziecka nie jest możliwe, należy rozważyć karmienie mieszane – podawanie dziecku mleka mamy i mleka następnego. W ten sposób kobieta może zadbać o prawidłowe odżywienie niemowlęcia, a jednocześnie utrzymać laktację. To zdecydowanie lepsze rozwiązanie niż zaprzestanie karmienia piersią. Tylko częściowe dokarmianie dziecka mlekiem modyfikowanym daje szansę na powrót do wyłącznego karmienia piersią, szczególnie gdy mama między karmieniami maleństwa regularnie odciąga pokarm laktatorem, co może pomóc utrzymać laktację.

Decyzję, czy, kiedy i jakie mleko następne wybrać dla półrocznego niemowlęcia, zawsze należy wcześniej skonsultować z pediatrą. Chociaż mleko modyfikowane nigdy nie zastąpi mleka mamy, to receptury dostępnych na rynku produktów są opracowywane w taki sposób, aby dostarczać dziecku kluczowe składniki odżywcze. Przy wyborze warto zwrócić również uwagę na dodatkowe ważne składniki mleka modyfikowanego, które upodabniają je do kobiecego pokarmu. To na przykład kompozycja oligosacharydów GOS/FOS, która odwzorowuje kompozycję oligosacharydów mleka matki, a także wyjątkowy profil kwasów tłuszczowych.

Jak karmić w sposób mieszany krok po kroku

Mama ma do wyboru dwa sposoby dokarmiania dziecka. Pierwszy, rekomendowany przez doradców laktacyjnych, polega na tym, aby po każdym karmieniu piersią podawać niemowlęciu mleko następne. Drugi – aby podczas jednego karmienia dziecko otrzymywało mleko z piersi, a podczas kolejnego – mleko następne. Warto przy tym pamiętać, że karmienie niemowlęcia powinno odbywać się ok. 8-9 razy na dobę, czyli co 2,5-3 godziny. Karmienie mieszane trzeba organizować w taki sposób, by dziecko otrzymywało jak najwięcej mleka z piersi. Mleko następne powinno być tylko uzupełnieniem jego diety. Dzięki temu można jak najdłużej utrzymać laktację.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

[1] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017

[2] Szajewska H., Horvath A., Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, Medycyna Praktyczna, Kraków 2016.

[3] U&A 2018, Kantar TNS.