Psycholog odpowiada: Czego dzieci uczą się z bajek?

Julia Malicka, psycholog, psychoterapeuta dziecięcy, ekspert współpracujący z BoboVita

Już w okresie niemowlęcym dziecko nieustannie odbiera wiele wrażeń zmysłowych. Wrażenia te docierają z otaczającego je środowiska, a komórki nerwowe łączą się ze sobą, czego wynikiem jest powstanie setek bilionów połączeń[1]. Jednym z silnych bodźców ze świata zewnętrznego, które towarzyszą człowiekowi od wczesnych lat dzieciństwa, są te płynące z bajek. Właśnie dlatego to między innymi one mają ogromny wpływ na kształtowanie się u dziecka różnych umiejętności, wzorów zachowań, a także systemu wartości.

Wsparcie już od początku

W prawidłowym rozwoju najmłodszych bardzo ważną rolę odgrywają rodzice. Już około 2.-3. miesiąca życia niemowlę rozpoznaje ludzką twarz i potrafi odpowiedzieć na jej widok uśmiechem, a więc już tak małe dziecko wchodzi w interakcje z opiekunami. Od momentu przyjścia na świat to oni są zarówno osobami, które stanowią wzór do naśladowania, jak i życiowymi przewodnikami. Rodzice wskazują prawidłowe wybory i kształtują nawyki, które często pozostają z człowiekiem na całe życie. Aby zadbać o właściwy rozwój i szczęście dziecka, opiekunowie zwracają uwagę na jego właściwe żywienie czy pielęgnację, a także zapewniają mu różnorodne bodźce ze świata zewnętrznego. Dzięki temu maluch każdego dnia uczy się, zdobywa nowe doświadczenia i kształtuje swoją osobowość.
 

Jaką rolę w życiu dziecka pełnią bajki?

Bajki mają ogromny wpływ na kształtowanie się różnych umiejętności dziecka. To nieocenione narzędzie w rękach rodziców, które potrafi zarówno bawić, jak i uczyć oraz wychowywać. Literatura dziecięca spełnia szereg kluczowych funkcji, w tym terapeutycznych, społecznych, psychologicznych, poznawczych czy wychowawczych i rozrywkowych. Bajki odzwierciedlają̨ dziecięcy sposób postrzegania świata, myślenia i odczuwania. Dzięki temu stanowią̨ doskonały kanał oddziaływania na świadomość i – poprzez symbole – na nieświadomość dziecka. Za sprawą tego bajki rozwijają wyobraźnię, wpływają na kreatywność, umiejętność poszukiwania rozwiązań i logiczne myślenie. Dziecięca literatura wzbogaca także doświadczenia. Niejednokrotnie bohaterowie bajek przyczyniają się do rozwijania empatii u dzieci. Przedstawiane sylwetki są doskonałym źródłem nabywania wzorów zachowań, a także systemu wartości, co stanowi istotny element w wychowaniu czy socjalizacji[3].

W jaki sposób bajki i ich bohaterowie mogą towarzyszyć dziecku?

Rodzice mogą zapewnić obecność bajek i ich bohaterów w życiu malucha na różne sposoby. Należy tu jednak zwrócić uwagę na formę, w jakiej są one przedstawiane. Warto przede wszystkim pamiętać, że lepszym wyborem od oglądania bajek w telewizji jest ich czytanie. To doskonały sposób na budowanie z dzieckiem bliskości i wspólnie spędzanie wolnego czasu. Czytanie maluchowi literatury, pokazywanie obrazkowych książeczek czy tworzenie opowiadań jest idealnym sposobem na wzmacnianie więzi, a co za tym idzie – połączeniem tego, co przyjemne z tym, co pożyteczne.

A co z bajkami emitowanymi w telewizji?

Rodzice często zauważają, że po włączeniu telewizora dziecko z zaciekawieniem śledzi perypetie bohaterów bajek, obserwuje wzorce zachowań przedstawionych w bajkach – dzięki czemu ma możliwość nabycia między innymi nowych umiejętności społecznych. Oczywiście programy kierowane do dzieci powinny być odpowiednio dobrane do wieku, aby ilość bodźców nie przekraczała możliwości niedojrzałego jeszcze układu neurologicznego. Trzeba także pamiętać, że zgodnie z zaleceniami Amerykańskiego Towarzystwa Pediatrycznego (AAP) należy unikać korzystania przez dzieci poniżej 2. roku życia z mediów elektronicznych, a w wieku przedszkolnym ograniczać korzystanie z mediów elektronicznych do około 30 minut dziennie.

Sposób na bajkę

Oprócz literatury, bajkowi bohaterowie mogą towarzyszyć dziecku w formie zabawek – te sprawdzą się także poza domem, gdzie dzięki wyobraźni maluchy mogą tworzyć im ich własny świat. Ulubione postaci mogą także przyjemnie urozmaicać czas całej rodzinie, a także – na przykład uśmiechając się do malucha z opakowania ulubionego produktu – zachęcać dziecko do nauki samodzielnego spożywania posiłków.

[1] Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom IV i tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.

[2] Nazaruk S., Proces socjalizacji w klasach zróżnicowanych kulturowo–przykłady z praktyki szkolnej, Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce 11.4 (42); 39-50; 2016.

[3] Brett, D., Bajki, które leczą; Tom I i II; Gdańsk; 2013.

[4] Molicka, M., Bajki terapeutyczne, Poznań, 1999.