W październiku serce europejskiej sztuki współczesnej zabije w Wilnie

Wilno stopniowo zyskuje uznanie na europejskiej scenie sztuki współczesnej, przyciągając coraz większą uwagę międzynarodowych kuratorów, krytyków i kolekcjonerów. Stolica Litwy, dotychczas kojarzona z pięknem barokowej architektury i bogatym dziedzictwem, stopniowo staje się ważnym ośrodkiem sztuki modernistycznej. Już w dniach 4–6 października Wilno zaprezentuje swoją rozwijającą się scenę artystyczną podczas Międzynarodowych Targów Sztuki Współczesnej – ArtVilnius. To wydarzenie będzie doskonałą okazją, aby zobaczyć, jak miasto kształtuje swoją pozycję i zaznacza obecność w świecie sztuki współczesnej.

Nowe oblicze sztuki modernistycznej, czyli ArtVilnius

Październik rozpocznie się 15. edycją jednego z najważniejszych wydarzeń artystycznych w regionie bałtyckim – Festiwalem ArtVilnius. Wydarzenie w Litewskim Centrum Wystawienniczo-Kongresowym Litexpo nie skupia się jednak wyłącznie na artystach kraju gospodarza. Tegoroczna edycja skoncentruje się na dokonaniach twórców z całej Europy Północnej, prezentując działa z 67 galerii sztuki współczesnej oraz 15 instytucji artystycznych z aż 14 krajów. W programie znalazła się m.in. Strefa Projektów, czyli prezentacja najbardziej renomowanych instytucji artystycznych oraz projektów kuratorskich. Z kolei The Path to coroczna wystawa rzeźby, performansu i instalacji przygotowana przez Marię Arusoo, kuratorkę i dyrektorkę Estońskiego Centrum Sztuki Współczesnej. W  ofercie festiwalu nie brakuje dyskusji, wykładów oraz edukacyjnych oprowadzań z krytykami sztuki. ArtVilnius przyciąga co roku około 20 tysięcy odwiedzających i najbliższa edycja cieszyć się będzie podobnie dużym zainteresowaniem.

Litewscy artyści w światowym oku cyklopa sztuki współczesnej

Scena artystyczna Wilna nie funkcjonuje oczywiście tylko w festiwalowy weekend. Artyści tego miasta tworzą fascynującą symbiozę nowoczesności i tradycji, która czerpie z lokalnej historii, krajobrazu czy kultury, jednocześnie podejmując najbardziej aktualne tematy globalne. Litewscy twórcy coraz śmielej eksplorują zagadnienia związane z ekologią, technologią przyszłości oraz złożonymi relacjami człowieka z naturą. Jedną z twórczyń, która doskonale ilustruje ten trend, jest Emilija Škarnulytė. Jej audiowizualne instalacje, prezentowane na całym świecie, skłaniają do głębokiej refleksji nad współczesnym kryzysem ekologicznym. Nie mniej fascynujące są projekty duetu Pakui Hardware, który w tym roku reprezentuje Litwę na Biennale w Wenecji. Ich twórczość, badająca granice między technologią a naturą, przyciąga uwagę międzynarodowej publiczności, umacniając pozycję Wilna jako awangardowego centrum sztuki.

Sztuka zaangażowana społecznie

Litewska scena artystyczna wyróżnia się także silnym zaangażowaniem społecznym. Jednym z najważniejszych głosów tej debaty jest Lina Lapelytė, współautorka opery „Słońce i Morze”, nagrodzonej Złotym Lwem na Biennale w Wenecji w 2019 roku. Jej twórczość na styku muzyki, teatru i sztuki współczesnej eksploruje takie zagadnienia, jak konsumpcjonizm czy zmiany klimatyczne. Wilno, będące miejscem jej artystycznego rozwoju, zyskuje dzięki temu coraz większe uznanie jako przestrzeń dla nowatorskich, odważnych projektów. Z kolei reżyserka Kamilė Gudmonaitė tworzy spektakle, które stają się przestrzenią dialogu o wykluczeniu, nierównościach i ludzkiej tożsamości. Jej inscenizacje, oparte na autentycznych historiach, wyznaczają nowe standardy w teatrze zaangażowanym społecznie, przyciągając uwagę zarówno publiczności, jak i krytyków.

Litewscy artyści doceniani na całym świecie

W ostatnim czasie współczesna sztuka litewska była prezentowana w ważnych międzynarodowych muzeach i galeriach, w tym Centrum Pompidou w Paryżu. Wystawa „Litewska Sztuka Współczesna od lat 60. do dziś” została zorganizowana we współpracy z Muzeum MO w Wilnie. Ekspozycja opierała się na pracach kluczowych litewskich artystów, takich jak Eglė Rakauskaitė, Žilvinas Landzbergas i Pakui Hardware, ukazując ich twórczość od okresu radzieckiego po współczesność. Koncepcją wystawy było wykorzystanie paradoksu i odważnej ekspresji w litewskiej sztuce. W tej międzynarodowej opowieści o litewskiej twórczości nie brakuje też polskiego akcentu. Od października 2023 roku do marca 2024 w Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie zorganizowana była wystawa z okazji 700-lecia Wilna, składająca się z instalacji, wideo, rzeźb i innych form wyrazu artystycznego, które przybliżyły litewską sztukę współczesną szerszej międzynarodowej publiczności, zwiększając zainteresowanie litewskimi twórcami.

Artystyczne eksploracje na ulicach Wilna

Stolica Litwy oferuje więcej niż tylko tradycyjne galerie – liczne przestrzenie alternatywne sprzyjają eksperymentom i twórczej ekspresji, co czyni Wilno prawdziwym magnesem dla artystów oraz kuratorów szukających świeżych, odważnych idei. Przykładem tego jest artystyczna, niezależna dzielnica Uzupis, która ogłosiła się „republiką” z własną konstytucją, symbolami oraz świętami. Jest to też mekka wileńskich artystów, znana z bohemy, twórczej atmosfery czy wyjątkowej, wolnościowej tożsamości. Nie można nie wspomnieć też o wspomnianym już Muzeum Sztuki Współczesnej w Wilnie, zwanym MO Museum, które oferuje nie tylko wystawy, ale także programy edukacyjne oraz wydarzenia artystyczne, angażujące szeroką publiczność. To dynamiczna instytucja prezentująca kolekcje od lat 60. XX wieku po współczesność, a jej budynek, zaprojektowany przez Daniela Libeskinda, zdobył wiele nagród architektonicznych i sam w sobie jest dziełem sztuki.