Osoby niepełnosprawne apelują o dostęp do kultury

Niewidomy na seansie w kinie czy niesłyszący na spektaklu teatralnym to widok niespotykany w Polsce. Osoby niepełnosprawne nie uczestniczą w powszechnie dostępnych wydarzeniach kulturalnych. Nie dlatego, że to niewykonalne. Polskie kina, teatry czy inne ośrodki życia kulturalnego wciąż nie są przystosowane do ich potrzeb. Stąd startująca właśnie kampania społeczna „Zabierz laskę do kina”, której organizatorzy apelują, by nie wykluczać niepełnosprawnych z życia kulturalnego.

– „Zabierz laskę do kina” to wielki apel do wszystkich, ze szczególnym uwzględnieniem twórców kultury o to, żeby ta kultura stała się dostępna dla osób niewidomych i niesłyszących – mówi Robert Więckowski z Fundacji Kultury Bez Barier agencji informacyjnej Newseria Lifestyle.

W kontekście udogodnień dla osób niepełnosprawnych zazwyczaj mówi się o dostosowaniu budynków, dobudowywaniu podjazdów i ramp dla wózków inwalidzkich, sygnalizacji dźwiękowej przy przejściach dla pieszych dla osób niewidomych czy pomocy tłumacza migowego dostępnego w niektórych instytucjach dla osób niesłyszących. To jedne z udogodnień, które są niezbędne dla normalnego funkcjonowania osób niepełnosprawnych.

Jednak, jak przypominają twórcy kampanii „Zabierz laskę do kina”, niepełnosprawni, tak samo jak osoby pełnosprawne, mają również potrzebę rozrywki, chcą korzystać ze wszystkich możliwości obcowania z kulturą. Nie chodzi tu o organizowanie specjalnych seansów kinowych, których i tak jest za mało, ale o dostęp do kultury na tych samych zasadach, w tych samych godzinach, w tych samych salach i możliwość korzystania z tych samych obrazów kultury co osoby pełnosprawne. 

– My nie chcemy kulturalnego getta. To jest wielki apel o to, żeby kultura była kulturą włączającą. Żebyśmy my, niepełnosprawni mieli szansę spotkać się z pełnosprawnymi w każdej sali kinowej, w każdej sali teatralnej i wspólnie razem, żebyśmy mogli obejrzeć film czy spektakl teatralny – tłumaczy Robert Więckowski, niewidomy dziennikarz chorujący na zwyrodnienie barwnikowe, które skutkuje stopniową utratą wzroku przez chorego.

Dlatego też plakaty promujące kampanię „Zabierz laskę do kina” korzystają z trzech bardzo znanych ujęć z historii kina i fotografii. 

– Jest to „Taxi Driver”, „Psychoza” oraz zdjęcia Helmuta Newtona. Odtworzyliśmy te zdjęcia z aktorami, a następnie nałożyliśmy na nie czarne plamy, które niszczą kontekst tych zdjęć oraz zdjęcia Helmuta Newtona – mówi Jacek Kołodziejski, twórca plakatów.

Rozwiązania, które można zastosować, aby wyeliminować utrudnienia dla niepełnosprawnych to napisy lub tłumacze migowi dla osób niewidomych oraz  audiodeskrypcje dla niesłyszących. Audiodeskrypcje dla niewidomych to dźwiękowy opis tego, czego osoby te nie będą mogły usłyszeć podczas seansu lub sztuki. W momentach, kiedy aktorzy grają ciałem, mimiką to właśnie audiodeskrypcja pozwala zrozumieć osobom niepełnosprawnym, co dzieje się na scenie lub ekranie. Natomiast niesłyszący łatwiej zrozumieją dany film czy przedstawienie, jeśli będą mieli dostęp do transkrypcji tekstów aktorów bądź w sali będzie obecny tłumacz migowy.

Obecnie w Polsce wciąż tego rodzaju udogodnienia to rzadkość. W 2009 roku swoją premierę miał film „Popiełuszko. Wolność jest w nas”. Jego twórcy, jako jedni z nielicznych w kraju, pamiętali o widzach niesłyszących i głuchoniemych i przygotowali transkrypcje tekstów. Jednak również wtedy osoby niepełnosprawne zostały odseparowane od reszty publiczności, gdyż napisy wyświetlane były jedynie na wybranych seansach, w wybranych kinach na terenie kraju.

Akcja „Zabierz laskę do kina” powstała z inicjatywy Fundacji Kultury Bez Barier, której celem jest udostępnienie kultury dla osób niesłyszących i niewidomych. Do tej pory fundacja dokonała audiodeskrypcji i napisów do 41 filmów, udostępniła 72 spektakle w 19 polskich teatrach oraz wykonała 7 adaptacji wystaw muzealnych.