Polacy umierają w bólu. Jak temu zapobiec?

Mniej niż 20% umierających w Polsce otrzymuje opiekę paliatywną[1]. Nowotwory, choroby układu krążenia, choroby układu oddechowego, covid-19 czy cukrzyca – to tylko niektóre przyczyny śmierci wielu Polaków, których rocznie umiera około pół miliona. Doświadczają fizycznego cierpienia, którego przeżywać częstokroć by nie musieli – gdyby temat leczenia bólu w terminalnej fazie choroby był priorytetem. Czy śmierć w Polsce musi boleć?

Na co umierają Polacy?

Choroby układu krążenia – to najczęstszy powód śmierci Polaków, odpowiedzialne są za zgon w 34,8% przypadków. Kolejne miejsca zajmują nowotwory złośliwe w 18% przypadków i covid-19 w 17,9% przypadków. Dalej są choroby układu oddechowego i trawiennego, grypa i zapalenie płuc, cukrzyca, marskość i inne choroby wątroby[2]. Wszystkie te schorzenia łączy jedno – mogą powodować niesamowity ból, który towarzyszy Polakom do końca ich dni. Tylko czy tak rzeczywiście musi być?

Opieka paliatywna - przede wszystkim poprawa jakości życia

Terminem opieka paliatywna określa się rodzaj opieki medycznej, polegającej na łagodzeniu bólu i innych objawów, które mogą towarzyszyć pacjentom w tym trudnym czasie, jakim jest ostatni okres życia.

Według danych GUS co roku w naszym kraju umiera około pół miliona osób. Wielu z nich doświadcza bólu, który wymaga odpowiedniej opieki farmakologicznej i holistycznej opieki paliatywnej. Niestety jak pokazują sprawozdania Narodowego Funduszu Zdrowia opieką paliatywno-hospicyjną objętych jest co roku mniej niż 100 tysięcy osób[3]. To o wiele za mało, by móc ulżyć Polakom w cierpieniu. Tyle rocznie osób umiera w Polsce tylko na nowotwór.

– To smutne statystyki, które pokazują jeszcze smutniejsze realia. Opieka paliatywna dla osób w ostatnim stadium choroby powinna być dostępna dla każdego pacjenta, który jej potrzebuje. A tak nie jest – mówi dr n. med. i n. o zdr. Paweł Witt, przewodniczący Komitetu Naukowego największej konferencji o opiece paliatywnej w Polsce, Ogólnopolskiej Konferencji „Odchodzić bez bólu”. – Brakuje odpowiednich środków finansowych i edukacji, a personel medyczny często nie posiada wystarczającej wiedzy, aby zapewnić odpowiednią opiekę paliatywną. Wielu pacjentów doświadcza zbędnego cierpienia, a my chcemy temu przeciwdziałać. Wierzę, że edukacja jest kluczem do zmiany systemu – dodaje dr Witt.

Przewlekły ból, który towarzyszy do końca. Czy tak musi być?

Pacjenci, którzy potrzebują opieki paliatywnej, często doświadczają znacznego bólu i trudności z oddychaniem. Jak pokazują badania[4] około 70% pacjentów z zaawansowanym nowotworem i prawie 65% osób umierających na inne schorzenia doświadcza bólu, który w większości przypadków, bo w blisko 80%, można opanować dzięki wprowadzeniu terapii farmakologicznej. W Polsce z przewlekłym bólem, najczęściej spowodowanym nowotworem, zmaga się rocznie prawie 200 tysięcy chorych. Niestety każdego roku około 100 tysięcy osób przegrywa walkę z chorobą, doświadczając dotkliwego bólu. Czy to jest godne umieranie?

– Współczesna medycyna dysponuje zaawansowanymi metodami i technikami kontroli bólu, co pozwala na skuteczne łagodzenie cierpienia w zaawansowanym stadium wielu chorób. Odpowiednie zarządzanie bólem jest kluczowe dla zapewnienia pacjentom poczucia komfortu na ostatnich etapach życia. Wymaga to jednak wiedzy i odpowiedniego przygotowania, zarówno lekarza medycyny paliatywnej, jak i pielęgniarki – dodaje dr Witt, przewodniczący Komitetu Naukowego Ogólnopolskiej Konferencji „Odchodzić bez bólu”. Dodatkowo coraz więcej mówi się o wczesnej opiece paliatywnej i zapewnieniu jej pacjentowi, by jak najwcześniej poprawiać jego jakość życia. To pokazuje, jak myślenie o opiece paliatywnej dziś się zmienia i że stale w centrum myślenia o tej dziedzinie medycyny stoi sam pacjent i jego komfort – dodaje dr Witt.

Edukacja i finanse to klucz do poprawy jakości opieki paliatywnej w Polsce

Środki finansowe to jedno. Drugie to edukacja, której wciąż w Polsce jest za mało. Personel medyczny musi posiadać wystarczającą, nowoczesną wiedzę, by móc profesjonalnie i odpowiedzialnie zarządzać bólem  w terminalnej fazie choroby. W tym celu organizowana jest już druga edycja Ogólnopolskiej Konferencji Opieki Paliatywnej „Odchodzić bez bólu”, która otrzymała patronat honorowy najważniejszych towarzystw naukowych i instytucji medycznych w kraju.

Konferencja „Odchodzić bez bólu” gromadzi najwybitniejszych specjalistów w dziedzinie opieki paliatywnej, którzy będą dzielić się swoim bogatym doświadczeniem i wiedzą. Celem wydarzenia jest stworzenie przestrzeni do wspólnego uczenia się, wymiany najlepszych praktyk i dyskusji nad najnowszymi odkryciami w dziedzinie opieki paliatywnej.

– Pragniemy stworzyć miejsce, w którym uczestnicy konferencji „Odchodzić bez bólu” będą mogli dzielić się wiedzą, doświadczeniem i wspólnie pracować nad nowym wymiarem opieki paliatywnej w Polsce. Bo w terminalnej fazie choroby pacjenci cierpią nie tylko fizycznie, ale także emocjonalnie, psychicznie, duchowo. Do tego sama opieka się zmienia – pacjenci i ich rodziny szukają odpowiedzi w nowoczesnych źródłach informacji, zadają pytania wyszukiwarkom i sztucznej inteligencji, czatowi GPT. Personel musi być na to przygotowany i nauczyć się współpracować z nowoczesną technologią, by być bliżej pacjenta. „Odchodzić bez bólu” to największa konferencja o opiece paliatywnej w Polsce i jedyna, w której podejmuje się tak trudne, kontrowersyjne kwestie – mówi Katarzyna Piotrowska z Vicommi Media, współtwórczyni Ogólnopolskiej Konferencji Opieki Paliatywnej „Odchodzić bez bólu” oraz cyklu konferencji pod Honorowym Patronatem Ministra Zdrowia „Opieka Długoterminowa w Praktyce”.

Konferencja "Odchodzić bez bólu" to niepowtarzalna okazja do poszerzenia swojej wiedzy na temat opieki paliatywnej, nawiązania cennych kontaktów zawodowych oraz zainspirowania się zaangażowaniem i empatią uczestników. Na wydarzenie odbywające się w dniach 29-30 września 2023 r. w Hotelu Airport Okęcie w Warszawie rozpoczęła się już rejestracja: https://odchodzicbezbolu.pl/rejestracja/

***
Organizatorami konferencji „Odchodzić bez bólu” są: Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii dla Dzieci UCK WUM, Warszawskie Hospicjum dla Dzieci i Vicommi Media. Spotkanie odbędzie pod honorowym patronatem Konsultantów Krajowych w dziedzinach: medycyny paliatywnej (prof. dr hab. n. med. Wojciech Leppert), geriatrii (prof. dr hab. n. med. Tomasz Targowski), pielęgniarstwa opieki długoterminowej (dr n. o zdr. Mariola Rybka), onkologii klinicznej (prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski), onkologii i hematologii dziecięcej (prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński), pielęgniarstwa onkologicznego (dr n. med. Małgorzata Pasek), farmakologii klinicznej (prof. dr hab. n. med. Bogusław Okopień), pielęgniarstwa opieki paliatywnej (dr n. o zdr. Izabela Stanisława Kaptacz), a także: Rzecznika Praw Obywatelskich, Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Polskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej, Polskiego Towarzystwa Naukowego Leczenia Ran i Organizacji Opieki, Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych, Europejskiego Stowarzyszenia Czyste Rany, Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Opieki Paliatywnej, Uczelni Łazarskiego i Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Opiekunów Medycznych.

Więcej informacji: https://odchodzicbezbolu.pl/

[1] Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za 2021 rok.
[2] Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, https://keizp.pan.pl/sytuacja-zdrowotna-ludnosci-polski-i-jej-uwarunkowania-2022-r/.
[3] Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za 2021 rok.
[4] Fallon M., McConnell S., Zasady leczenia bólu nowotworowego, w „Medycyna po dyplomie”, nr 07-08, 2023.