Rowerem przez Polskę

Sezon wakacyjny to okres dużego natężenia ruchu w miejscowościach popularnych wśród turystów. Niejednokrotnie zdarza się, że w jednym miejscu spotykają się szlaki piesze, rowerowe i drogi dla samochodów. Jak bezpiecznie poruszać się w takich okolicznościach?

Jest kilka ważnych zasad, o których należy pamiętać zawsze, czyli także na urlopie – przypomina Michał Zieliński, współorganizator kampanii „Czas na bezpieczny rower”. Gdybym miał wybrać najważniejszą, powiedziałbym: zawsze patrz na znaki. W zależności od tego, w jaki sposób oznakowany jest dany odcinek drogi, takie prawa i obowiązki mają poszczególni uczestnicy ruchu. Przypominamy symbolikę najważniejszych znaków i kluczowe dla bezpieczeństwa zasady!

Tylko dla rowerzystów? Droga dla rowerów
Odcinek drogi, oznaczony znakiem nakazu C-13 (droga dla rowerów – biały rower na tle niebieskiego koła), zgodnie z kodeksem drogowym oznacza obowiązek zjechania z jezdni i poruszania się wyłącznie po wydzielonej drodze dla rowerów, jeśli jest ona wyznaczona w kierunku, w którym porusza się lub zamierza skręcić rowerzysta. Zapis art. 33 Prawa o ruchu drogowym powszechnie interpretuje się jako nakaz poruszania się rowerzystów drogą dla rowerów, jeśli jest ona zlokalizowana po prawej stronie drogi dwukierunkowej. Obowiązek jazdy drogą dla rowerów zlokalizowaną po lewej stronie drogi ma miejsce wtedy, gdy przy jezdni ustawiony jest znak zakazu B-9 (zakaz wjazdu rowerów – czarny rower na tle białego koła z czerwoną obwódką).
W wyjątkowych sytuacjach drogą dla rowerów mogą również poruszać się piesi. Ma to miejsce wtedy, gdy na danym odcinku nie ma chodnika lub pobocza. Piesi mają wówczas obowiązek ustępowania pierwszeństwa rowerzystom. Mogą z nich również korzystać użytkownicy tzw. urządzeń wspomagających ruch (np. rolkarze, wrotkarze lub użytkownicy hulajnóg).
Z drogi dla rowerów zobowiązane są korzystać również osoby poruszające się za pomocą hulajnóg elektrycznych i tzw. urządzeń transportu osobistego (np. napędzanych elektrycznie dwukołowców).
Warto pamiętać, że droga oznaczona znakiem C-13 nie jest miejscem do treningu kolarskiego. Służy wyłącznie bezpiecznemu pokonaniu odcinka drogi, najczęściej tam, gdzie występuje duże natężenie ruchu. Choć nie ma na niej ograniczenia prędkości, fakt, że jedziesz szybciej, nie daje ci pierwszeństwa. Wszyscy użytkownicy dróg dla rowerów mają na nich takie same prawa i obowiązki – przypomina Michał Zieliński. Kierowcy natomiast mają obowiązek ustąpienia pierwszeństwa rowerzyście, jeśli ten porusza się drogą dla rowerów przecinającą drogę, w którą zamierzają skręcić. Nie powinni też wymagać od rowerzysty zjazdu na drogę dla rowerów, jeśli nie jest ona zlokalizowana po prawej stronie jezdni (w kierunku, w jakim porusza się rowerzysta).

Symbioza, czyli droga dla pieszych i rowerów
Jest oznakowana jako kompilacja znaków nakazu C-13 (droga dla rowerów – biały rower na tle niebieskiego koła) oraz C-16 (droga dla pieszych – piesi na tle niebieskiego koła), przy czym owa kompilacja występuje w dwóch wariantach, z którymi związane są nieco odmienne zasady ruchu. Kompilacja z podziałem pionowym oznacza obowiązek korzystania przez rowerzystę z wydzielonej części drogi dla pieszych i rowerów, po stronie wskazanej na znaku (znak roweru po prawej lub lewej stronie). To samo dotyczy pieszych. Na obszarze drogi dla pieszych i rowerów rowerzyści mają obowiązek ustępowania pierwszeństwa pieszym. Co więcej na drodze takiej nie wyznacza się przejść dla pieszych przez strefę dla rowerów. Są zobowiązani do zachowania ostrożności, ale mają pierwszeństwo przed rowerzystami. Na wyznaczonej dla rowerzystów części drogi dla pieszych i rowerów obowiązują wszystkie pozostałe zasady ruchu drogowego (ruch prawostronny, zasady zachowania bezpieczeństwa przy wyprzedzaniu, zakaz wchodzenia bezpośrednio przed jadące pojazdy itp.). Kompilacja z podziałem poziomym oznacza natomiast odcinek drogi dla pieszych i rowerów, na którym nie wyznaczono odrębnych stref poruszania się dla pieszych i rowerzystów. W praktyce oznacza to, że piesi mają możliwość korzystania z całej szerokości drogi dla pieszych i rowerów. Rowerzyści są zobowiązani do ustępowania pierwszeństwa pieszym. Rowerzystów obowiązują pozostałe zasady ruchu drogowego (ruch prawostronny, zasady zachowania bezpieczeństwa przy wyprzedzaniu, zakaz wchodzenia bezpośrednio przed jadące pojazdy itp.).

Wyjątkowe zasady w strefie zamieszkania
Niektóre odcinki dróg dla pieszych i rowerów oznaczone są znakami informacyjnymi D-40 (strefa zamieszkania – białe postaci, auto, budynek na prostokątnym niebieskim tle). Ma to miejsce często na obszarach o szczególnie dużym natężeniu ruchu pieszych, na przykład na nadrzecznych lub nadmorskich bulwarach i promenadach. Nawet jeśli na danym obszarze znaki poziome wyznaczają sugerowane strefy poruszania się rowerzystów, obowiązują na nim szczególne zasady ruchu drogowego.
Najważniejsza z nich: w strefie zamieszkania zawsze pierwszeństwo mają piesi. Mogą się oni poruszać całą szerokością drogi, nie są zobowiązani do korzystania z chodników i poboczy (nawet jeśli takie istnieją), nie są również zobowiązani do korzystania z wydzielonej strefy jak w przypadku drogi dla pieszych i rowerów oznaczonych kompilacją pionową (nawet jeśli jest wyznaczona) – przypomina Michał Zieliński. Co więcej, na obszarze drogi oznaczonym jako „strefa zamieszkania” obowiązuje ograniczenie prędkości do 20 km/h.

Rowerem po chodniku – gdzie, jak i kiedy?
Prawo o ruchu drogowym co do zasady wyklucza możliwość jazdy rowerem po chodniku. Rowerzysta zobowiązany jest w pierwszej kolejności do korzystania z drogi dla rowerów lub jezdni. Od tej zasady istnieją tylko trzy wyjątki. Można jechać rowerem po chodniku, jeżeli:
1.    opiekuje się jadącym na rowerze dzieckiem do lat 10,
2.    na jezdni dopuszczona jest większa prędkość dla pojazdów niż 50 km/h, szerokość chodnika przekracza 2 m i nie ma wydzielonej drogi dla rowerów lub pasa ruchu dla rowerów (muszą być spełnione wszystkie warunki jednocześnie) lub
3.    warunki pogodowe zagrażają bezpieczeństwu rowerzysty na jezdni (np. w przypadku gęstej mgły, ulewy, opadu śniegu, gołoledzi lub silnego wiatru).
Warto pamiętać, że jeśli spełniony jest co najmniej jeden z wyjątków i rowerzysta korzysta z chodnika, jest zobowiązany do jazdy z prędkością zbliżoną do prędkości pieszych, ustępowania im pierwszeństwa pieszym i zachowania szczególnej ostrożności – komentuje ekspert.

Uwaga, niebezpieczeństwo! Używanie sygnałów dźwiękowych
Zgodnie z przepisami każdy rower powinien być wyposażony w dzwonek. Prawo o ruchu drogowym określa jednak dość precyzyjnie zasady używania sygnałów dźwiękowych: można ich używać tylko wtedy, gdy zachodzi konieczność ostrzeżenia o niebezpieczeństwie. (Art. 29. PoRD). Czyli kiedy dokładnie?
Na przykład w sytuacji nagłego wtargnięcia pieszego na drogę dla rowerów lub wydzieloną dla rowerów strefę drogi dla pieszych i rowerów, gdy zachowanie pieszego lub innych uczestników ruchu wskazuje na nieprzestrzeganie przez nich zasad ruchu (zgodnie z tzw. zasadą ograniczonego zaufania) lub w sytuacji ograniczonej widoczności (np. w gęstej mgle). Nie wolno zatem używać dzwonka w celu wyegzekwowania pierwszeństwa – przypomina Michał Zieliński.

Nowe przepisy o przejazdach rowerowych i przejściach dla pieszych
Od 1 czerwca br. obowiązują nowe zasady regulujące ruch w pobliżu przejść dla pieszych i przejazdów rowerowych. Do obowiązującej wcześniej zasady, że pojazdy – a więc także rowery – znajdujące się na drodze mają obowiązek ustąpienia pierwszeństwa pieszym przechodzącym przez przejście lub rowerzystom przez nie przejeżdżającym, dodano zapis mówiący o tym, że pierwszeństwo mają również piesi wchodzący na przejście lub rowerzyści na nie wjeżdżający (z zasady tej wyłączono przejścia i przejazdy przez torowiska tramwajowe). Cel zmian? Zmuszenie kierujących pojazdami do zmniejszenia prędkości w okolicy przejść dla pieszych i przejazdów dla rowerzystów oraz baczniejszego obserwowania okolic tych miejsc. Z badań wynikało bowiem, że w niektórych miejscach w pobliżu przejść dla pieszych prędkość znacząco przekracza nawet 80 proc. kierowców. W nowych przepisach doprecyzowano również zakaz przechodzenia przez jezdnię pieszych trzymających w rękach telefony lub inne urządzenia elektroniczne w sposób ograniczający możliwość obserwacji sytuacji na drodze, torowisku lub przejściu dla pieszych.

Przejścia dla pieszych przez drogi dla rowerów z nowym oznakowaniem
Na drogach dla rowerów obowiązują podobne zasady ruchu pieszych jak w przypadku przechodzenia przez nich przez jezdnię: rowerzyści są zobowiązani do ustąpienia pierwszeństwa pieszym przechodzącym przez przejście na drodze dla rowerów.
Do niedawna wiele kontrowersji wzbudzał sposób oznakowania przejść dla pieszych na drogach dla rowerów. Podnoszono m.in. zarzut niewłaściwego ich oznakowania tylko za pomocą znaków poziomych (tzw. zebry). Przepisy nadal jednoznacznie nie rozwiązują tej kwestii, ale warto wiedzieć, że od marca 2021 roku minister właściwy ds. infrastruktury wydał rekomendację dotyczącą zasad budowy i oznakowania przejść dla pieszych, w tym również na drogach dla rowerów.
Reguły te wprowadzają pojęcie tzw. przejścia sugerowanego, tzn. niewymagającego szczegółowego oznakowania, ale wyodrębnionego za pomocą rozwiązania infrastrukturalnego, np. obniżonych krawężników, zastosowania innej nawierzchni lub jej barwy, oznaczenia ostrzeżeniami dla niewidomych itp.
W przypadku dróg dla pieszych i rowerów stosowanie takich oznaczeń nie jest konieczne, ponieważ z zasady pierwszeństwo na nich mają piesi (również w przypadku dróg dla pieszych i rowerów z wydzielonymi strefami ruchu).

Wbrew pozorom przepisów regulujących poruszanie się na rowerze nie jest tak dużo, by nie można ich było ze zrozumieniem przeczytać i zapamiętać. W ramach naszej kampanii staramy się przypominać te kluczowe, dzięki którym bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu drogowego poprawia się. Badania od lat wskazują, że właśnie nieznajomość przepisów jest jedną z najczęstszych przyczyn kolizji z udziałem rowerzystów – podsumowuje Michał Zieliński.

Kampanię wspierają Fundacje Ander i Frankor. Partnerem akcji jest organizator cyklu wydarzeń Bike Expo. Przyświeca im wspólny cel, jakim jest poprawa poziomu bezpieczeństwa rowerzystów na polskich drogach.